Krzymen

Niektóre porcelanki XIX wieczne są w super stanie ! Ten grób znam od dzieciństwa i porcelanka wyglądała niewiele lepiej. Widać tylko, że miał na fotografii maciejówkę. Początkowo zostawiono starą porcelankę, bo nigdzie nie można było znaleźć zdjęcia, ale w końcu się udało – w mundurze legionowym.

Poruszyliśmy już kwestię grobów szeregowców 36 pp LA. Najwyższy czas napisać o pierwszym frontowym dowódcy tego pułku. Pod koniec 1918 r. powstała w Warszawie Legia Akademicka, przemianowana później na 36 pp. Jej szeregi wypełnili studenci stołecznych uczelni. 26.11.1918 r. dowódcą pułku został mjr Zygmunt Bobrowski. Był on jednym z pierwszych członków Związku Walki Czynnej (1908), był także organizatorem Związku Strzeleckiego w Borysławiu. W Legionach Polskich przydzielony do 1.pp LP. Ciężko ranny w bitwie pod Laskami w 1914, służył następnie na różnych stanowiskach w Legionach, Polskim Korpusie Posiłkowym i w Polskiej Sile Zbrojnej. Uczestnik rozbrajania Niemców w 1918 r. Został ciężko ranny 09.01.1919 w boju o Żółkiew pod Macoszynem. Zmarł 12.01.1919. Początkowo pochowany we Lwowie, ciało sprowadzono na Stare Powązki w listopadzie 1919 r. Pośmiertnie awansowany na podpułkownika i odznaczony: VM 5 kl., KN, KW 4x. Pomnik ufundowali towarzysze broni, a grób był przed 1939 r. pod opieką 36 pp Legii Akademickiej. Pułk stacjonował w Warszawie i w dzień święta pułkowego uroczyście składano tu wieńce, a żołnierze pułku pełnili wartę przy grobie. Po 1945 grób był zaniedbany i niszczał. Obok niego często umieszczano pojemniki i worki na śmieci. Ciężko było zrobić zdjęcie, żeby nie znalazły się w kadrze ... W ostatnich latach wszystkie grupy rekonstrukcyjne przyznające się do tradycji 36 pp LA i delegacje wojskowe - istniała 36 Brygada Zmechanizowana Legii Akademickiej - szły tylko na grób ks. Skorupki (kapelan 236 och. pp), a o grobie Bobrowskiego nikt nie pamiętał … Dopiero IPN się nad nim zlitował i grób wyremontowano.

Poległych w zamachu majowym 1926 podciągamy pod Kawaleryjskie śmierci w podczas pokoju ? Nazwiska z tablicy w byłym kościele garnizonowym 1 Pułku Szwoleżerów. Cmentarz Żydowski (Okopowa) szwoleżer Joachim Jakubowicz (Jechiel Meir Jakubowicz) z 1 p. szwol., zginął 13.05.1926. https://cemetery.jewish.org.pl/id_85997/info/back_1:0/__Jakubowicz.html Spoczywa obok ojca Tzvi Noach Jakubowicz (zm. 1918) https://cemetery.jewish.org.pl/id_85996/info/back_1:0/__Jakubowicz.html Ponieważ inskrypcja jest po hebrajsku i nie ma ani jednej cyfry arabskiej, to nie mam pojęcia, który napis na tej podwójnej macewie którego z nich dotyczy … Trzeba wierzyć na słowo, że jest tam napisane – „zginął w bratniej wojnie”

„POCHOWANY NA CMENTARZU WOJSKOWYM w LORETO” st. strz. Zbigniew Borzęcki http://cmpi.fondazionemm2c.org/pl/lista-pochowanych-loreto/cart/2982/zbigniew-borzecki.html Wojskowy Cmentarz Polski w Loreto http://cmpi.fondazionemm2c.org/pl/historia-cmentarza-loreto.html płk dypl. Roman Borzęcki – służył m.in. w 36 pp LA i był dowódcą 71 pp z Zambrowa https://pl.wikipedia.org/wiki/Roman_Borzęcki

Starszy żandarm Franciszek Koryzma został zastrzelony w Parku Belwederskim, na tyłach pałacu Belwederskiego podczas pełnienia służby w nocy z 4 na 5 grudnia 1928. Nigdy wyjaśniono tej sprawy i nie ujęto zabójcy. W anonimowych broszurkach i w części prasy brukowej pisano, że żandarma Koryzmę zastrzelił Józef Piłsudski !

Wygląda na to, że nie należy wierzyć prasie tej sprzed stu laty także Wszystkie warszawskie gazety, z „Kurierem” na czele, pisały o czternastu trumnach przywiezionych koleją ze Lwowa. Wydrukowano stosowne nekrologi i wymieniano poległych z imienia i nazwiska. Tymczasem 11.04.1919 do Warszawy dotarło 13 trumien, bo pogrzeb Kazimierza Dardzińskiego odbył się już w Łomży 08.04.1919. Jego grób znajduje się tam na cmentarzu katedralnym. Ś. P. KAZIMIERZ / DARDZIŃSKI / WYCHOWANIEC SEMINARJUM / DUCHOWNEGO W SEJNACH / ST. WYDZIAŁU PRAWNEGO UNIW. / ŻOŁNIERZ 36. P.P. LEG. AKADEMICKIEJ / POL. 12 STY. 1919 R. W OBR. LWOWA / PRZEŻYWSZY LAT 26 /CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI Kazimierz Dardziński https://historialomzy.pl/33662-2/ Mamy zatem namiary na 13 grobów, bo ostatni - Władysław Sujka - „zaginął” na Starych Powązkach. Jeżeli nie został pochowany w grobie rodzinnym, to zapewne spoczywa koło kolegów - w kwaterze 234 pod współczesnym pochówkiem.

Mogiły ostatnich dwóch żołnierzy 36 pp L.A., których pogrzeby odbyły się 11.04.1919. W grobie rodzinnym w kwaterze 33 spoczął szer. Aleksander Machnicki, student UW, poległy 13.01.1919 pod Sokolnikami. Tak, jak pozostałych trzynastu towarzyszy broni spoczywał początkowo na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Tak jeszcze w 2020 r. wyglądał grób szer. Witolda Witkowskiego, studenta medycyny. Witold Witkowski został ciężko ranny 13.01.1919 i zmarł w szpitalu wojskowym, mieszczącym się w gmachu Politechniki Lwowskiej (szpital "na Technice") Grób został wpisany do ewidencji i wyremontowany przez IPN ponad rok temu. Niedawno jeszcze był jaśniutki, ale niestety piaskowiec szybko „łapie patynę” i zielenieje.

Dziwna - i właściwie bez dobrego zakończenia - jest historia grobu sierż. pil. Kazimierza Jankowskiego, który poległ pod Pułtuskiem 18.08.1920 r. Służył wówczas w 13 Eskadrze Myśliwskiej (dawna II Wielkopolska Eskadra Lotnicza). Został zestrzelony ogniem karabinów maszynowych podczas atakowania oddziałów sowieckich. Jego Fokker D.VII spadł na tereny zajęte jeszcze przez bolszewików. Sierżanta pochowano w mogile zbiorowej na cmentarzu w Pułtusku razem z wieloma innymi żołnierzami WP poległymi w tym rejonie. W grudniu 1920 r. ciało Jankowskiego ekshumowano i przewieziono na Cmentarz Wojskowy na Powązkach, gdzie było już przygotowane miejsce na pochówek. Jednak do pogrzebu nie doszło, chociaż w aktach cmentarza wpisano datę pogrzebu – 21.12.1920 ! Tablica umieszczona na mogile zbiorowej w Pułtusku (I Pułtuski Cmentarz, ul. Kościuszki 133). Niestety w okresie międzywojennym rzadko umieszczano na mogiłach zbiorowych dane pochowanych. W 2000 roku Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku ufundowała tablicę na której wyryto nazwiska 46 żołnierzy. Są one umieszczone pod następującym napisem: „ŻOŁNIERZE POLSCY POLEGLI W WALKACH O PUŁTUSK / PODCZAS WOJNY POLSKO-BOLSZEWICKIEJ 1920 R.” Dwóch z wymienionych na tej tablicy na pewno już nie spoczywa w Pułtusku Adam Bratro – 101. pp (ekshumowany w 1923) i Kazimierz Jankowski – pil. 13. esk.(ekshumowany w 1920) Podporucznik Adam Bratro zmarł z ran w Pułtusku 11.08.1920 r. Spoczywa w grobie rodzinnym w Sanoku. https://pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Antoni_Bratro Tabliczka na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach pojawiła się prawdopodobnie dopiero ok. 1990 r. W latach pięćdziesiątych „towarzysze” zerwali tabliczki z grobów z 1918-1920. Zostawili tylko te w pierwszych dwóch(?) rzędach, gdzie były daty z 1918. W latach osiemdziesiątych „łaskawie pozwolono” na powtórne umieszczenie tabliczek. Prof. Hanna Odrowąż-Szukiewicz podjęła się zadania ustalenia danych pochowanych i opracowania treści nowych tabliczek. Korzystała z ocalałej Księgi cmentarnej, która przez wiele lat była ukryta w jakimś grobowcu. Zacytuję, co napisała w swojej pracy o grobie Jankowskiego: „Dane Kazimierza Jankowskiego wpisano do księgi kancelarii cmentarza pod nrem 1071/1920, kwatera B-11, rząd IX bez nru grobu, lecz tuż za nrem 33, co może sugerować, że spoczywa on we wspólnej mogile ze Stanisławem Szymankiem (B-11/IX/33). Za tą ewentualnością przemawia odnotowana w tychże aktach data pogrzebu 21 grudnia 1920 r. oraz brak jakiejkolwiek wzmianki o ekshumacji (co w innych przypadkach skrupulatnie czyniono).” Czyli ok. 1984 przyjęto, iż pogrzeb się odbył, a że później nie było żadnej ekshumacji, więc Jankowski spoczywa w grobie B-11, IX, 33 … i tak na tym grobie umieszczono tabliczkę … Tymczasem prawda była inna. Znam taką wersję. Przywieziono trumnę z Pułtuska i zebrani koledzy z eskadry „załatwili” w kancelarii cmentarza, że zabierają trumnę do Margonina. Tam - dwa dni później - odbył się uroczysty pogrzeb. Na grobie postawiono drewniany krzyż ze śmigłem lotniczym, które było wymieniane co kilka lat przez lotników z 3 Pułku Lotniczego z Poznania. Ok. 1930 na grobie postawiono nagrobek z tablicą. Grób przetrwał lata okupacji niemieckiej – pomimo zasług ówczesnego st. szer. K. Jankowskiego podczas Powstania Wielkopolskiego. Przetrwał też lata PRL-u , choć napis – „Zestrzelony pod Pułtuskiem podczas najazdu bolszewickiego” – pewnie kłuł w oczy „towarzyszy” Niestety grób tego dzielnego żołnierza został zlikwidowany w latach 2000-2008 i na jego miejscu dokonano współczesnego pochówku. Prawdopodobnie mogiła nigdy nie była wpisana do ewidencji grobów wojennych … Tablica z nagrobka na szczęście ocalała i położono ja na mogile zbiorowej powstańców wielkopolskich. Mogiła powstańcza na cmentarzu w Margoninie (m.in. fotografia tablicy ze zlikwidowanego grobu K. Jankowskiego). https://powstanie.szubin.net/miejsca/s/49 Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu – Poległym za wolność w Margoninie. http://www.poznan.uw.gov.pl/wydarzenia-archiwalne/poleglym-za-wolnosc-w-margoninie W końcu w Margoninie przypomniano sobie o walecznym krajanie Pilot Kazimierz Jankowski, bohater z Margonina Dostał nawet własną ulice, ale z przydziału, odgórną decyzją wojewody Wojewoda zmienił nazwę ulicy 22 Stycznia w Margoninie! „(…) Zamiast ulicy 22 Stycznia w Margoninie będzie Kazimierza Jankowskiego - powstańca wielkopolskiego urodzonego w Margoninie! Taką decyzję podjął wojewoda wielkopolski w związku z ustawą dekomunizacyjną.” https://chodziez.naszemiasto.pl/wojewoda-zmienil-nazwe-ulicy-22-stycznia-w-margoninie/ar/c4-4353323 Grób Powstańców Wielkopolskich w Margoninie https://www.poznan.uw.gov.pl/grob-powstancow-wielkopolskich-w-margoninie Karta ewidencyjna obiektu grobownictwa wojennego - Gmina: MARGONIN - Nr ewidencyjny: 3001044_1_PW – (Grób powstańców wielkopolskich - Margonin) https://www.poznan.uw.gov.pl/system/files/karty_ewidencyjne/margonin_-_karta_obiektu_wojennego_2018.pdf Okazuje się, że w mogile zbiorowej w Margoninie spoczywa 4 poległych powstańców – a jest wymienionych 6 nazwisk. Dodatkowo tablica z grobu K. Jankowskiego, opisana jest w Karcie w następujący sposób: „Na płycie wierzchniej z lewej strony znajduje się tablica pochodząca ze zlikwidowanego w pierwszej dekadzie XXI w. grobu weterana powstania Kazimierza Jankowskiego.” I niestety dlatego na niektórych stronach można znaleźć informacje, że Kazimierz Jankowski spoczywa w tej mogile … „Grób przetrwał okupację i okres powojenny. W 2004 roku grób zlikwidowano. Marmurową tablicę nagrobkową przeniesiono na znajdujący się obok pomnik powstańców wielkopolskich. Kazimierz Jankowski spoczywa w mogile zbiorowej razem z innymi walczącymi w powstaniu wielkopolskim.” https://www.csw2020.com.pl/biogram/kazimierz-jankowski/ Jeżeli tam spoczywa, to najwyżej duchem bo fizycznie jego szczątki leżą gdzieś na cmentarzu w Margoninie pod nowymi pochówkami

Nawet w połowie lat trzydziestych trafiały się pogrzeby poległych, których szczątki udało się sprowadzić z ZSRR. Jest parę takich nekrologów. Starania trwały po kilka lat i pewnie nieźle to kosztowało ...

Nekrologi z „Kuriera Warszawskiego” za rok 1921 sprawdzałem parę lat temu. Choć wojna się skończyła, to odbywały się jeszcze „wojenne” pogrzeby – rodziny przywoziły ciała poległych w latach 1918-1920, a żołnierze umierali jeszcze w szpitalach. Sprawdzałem nekrologi pod kątem pogrzebów w Warszawie i okolicach. Znalazłem nekrologi dwóch powstańców pochowanych na Starych Powązkach. Nekrologu trzeciego powstańca nie znalazłem, ale grób istnieje.

Kolejny żołnierz warszawskiej Legii Akademickiej pochowany na Starych Powązkach 11.04.1919. Trumnę złożono do istniejącego już grobu rodzinnego. „Ś.† P. / EDWARD WOJTCZAK / STUDENT W.W.P. / ST. SZER. LEGJI AKADEMICKIEJ 36 PP / POLEGŁ POD SKWIŁOWEM 7-II-1919 / MAJĄC LAT 20” W.W.P to Wolna Wszechnica Polska, prywatna wyższa uczelnia założona w Warszawie w 1916 r.

Kawał dobrej roboty - brawo formoza58 ! Jednak ułan Jerzy KOZAKOWSKI poległ jako żołnierz pociągu pancernego „Pieron”, a nie kawalerzysta. Atak z 19.06.1921 na dworzec kolejowy w Gliwicach był podobno improwizowaną „samowolką” i skończył się porażką. Tu masz opis na stronach 7 i 8. http://muzeum.gliwice.pl/images/upload/Wydarzenia/2021/05_maj/15_noc_muzeow/PowstaAcza_JedniodniAwka.pdf Zginęło dwóch ochotników „z Warszawy” – ułan Kozakowski i ppor. Ulatowski. Obaj figurują na tej liście – choć Jerzego K. przechrzcili na Stanisława ! http://muzeum.gliwice.pl/images/upload/Wydarzenia/2021/05_maj/03_powstania_lskie/PowstaAcy_ktArzy_zginAli_w_boju_lub_zostali_zamordowani_w_okresie_powstaA_AlAskich_i_plebiscytu_na_GArnym_AlAsku_1919_a_1922.pdf Ciała obu ochotników wysłano „do domu”. Podporucznik Tadeusz Ulatowski został pochowany na Starych Powązkach. Niestety grób raczej nie przetrwał II wojny światowej. Ułan Kozakowski miał więcej szczęścia po śmierci, choć przyznam, że dziwnie to brzmi Pochowano go w m. Borowie (pow. garwoliński) w grobie rodzinnym matki – grób Abramowiczów jest w ewidencji zabytków. Na dodatek grób ułana Jerzego Kozakowskiego, kawalera Krzyża Walecznych, jest także – od grudnia 2021 - w Ewidencji grobów weteranów walk o Wolność i Niepodległość Polski – nr ewidencyjny 2960 https://bip.ipn.gov.pl/bip/form/r676710311769,Kozakowski.html

Ta płyta nagrobna znajduje się w kwaterze C36 i nie wyróżnia się niczym szczególnym. Jest na niej napis: „HENRYK / KALINOWSKI / ŻYŁ LAT 29 / ZMARŁ 1914 R.” Według danych z jednej z tablic informacyjnych, znajdujących się koło Domu Przedpogrzebowego, jest to najstarszy zachowany grób na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Są jeszcze dwa groby dzieci zmarłych w grudniu 1914. Ten mężczyzna żył 29 lat – czyżby Polak służący w armii rosyjskiej ? C36 znajduje się prawie na końcu cmentarza, a kwatera katolików-żołnierzy armii rosyjskiej znajdowała się jednak po drugiej stronie alei głównej. Może płyta została przyniesiona z innego miejsca ...

Czy to z Tygodnika Illustrowanego ?

Kiedyś myślałem, że sprawy pochówków poległych żołnierzy zawsze traktowano poważnie i na grobach umieszczano rzetelnie sprawdzone dane … A było chyba, jak w tej żołnierskiej piosence (lub jeszcze gorzej): Stoi ułan na okopie, a śmierć pod nim dołki kopie, 2x Granat trzasnął, ułan wrzasnął – nie ma łeba już ! Niosą trumny przez dąbrowę, w jednej ułan, w drugiej głowę ! 2x Zasypali, przyklepali, dobrze jemu tak ! Podobny przypadek był omawiany na forum Tradytor w 2019 r. Chodziło o grób rodziny GEDE w Sierpcu Na grobie w Sierpcu jest napis: OFICER WOJSKA POLSKIEGO / Jerzy GEDE / ur. 26.9.1907 / zginął w bitwie pod Modlinem dn. 11.9.1939 W bazie straty.pl znalazłem trzy pozycje - Wg. Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej. Żołnierze września 1. GEDE Jerzy, pdf. (czyli podoficer !), poległ ??.09.1939 pod Modlinem, miejsce pochówku 31-MI Sierpc ul. Kościuszki Ale w tej samej księdze jest także zapis: 2. GEDE Jerzy, ur. 23.09.1907, ppor. rez., 32 pp 8 DP, poległ w Kazuniu 07.10.1939, miejsce pochówku 1-KW Warszawa Żoliborz ul. Powązkowska Te same dane na stronie: http://www.bohaterowie1939.pl/polegly,gede,jerzy,12229.html Wg. Kryska-Karski Tadeusz, Straty korpusu oficerskiego 1939-1945, Londyn, 1996 3. GEDE Jerzy, ur. 23.09.1907, ppor. rez. piech., dca II/3 ckm/32 pp, poległ w Kazuniu 10.09.1939, miejsce pochówku cm. Warszawa (Powązki) (Powązki, ale które ? ) Odwiedziłem Cmentarz Wojskowy na Powązkach. Wg. wyszukiwarki grobów Jerzy Robert GEDE powinien spoczywać w kwaterze C12 Woj., rząd 1 grób 2 (na zdjęciu zaznaczony dwoma czerwonymi kropkami). Tymczasem na tzw. krzyżomieczu były umieszczone jedynie dane Stanisława Lewkowa ! Sprawdziłem w kancelarii cmentarza – według posiadanych spisów w tym grobie spoczywał Jerzy Gede oraz pochowany w 1952 r. Stanisław Lewkow ! Co więcej pani, z którą rozmawiałem twierdziła, że szczątków J.Gede nigdzie stąd nie przenoszono i nie zna powodów dlaczego jego danych nie ma na pomniku. Z danymi Lewkowa też był kłopot – Stanisław LEWKOW, por. rez. 61 pp, zginął 17.09.1939 w Borkowie n.Bzurą lub Mirosław LEWKÓW, por. sł.st., adiut. 1/61 pp, poległ 18.09.1939 Po trzech latach, w 2022, na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie zobaczyłem duże zmiany. Dzięki środkom (ponad 4 mln zł) uzyskanym z budżetu państwa wyremontowano większość kwater wojennych. https://www.gov.pl/web/uw-mazowiecki/cmentarz-wojskowy-na-powazkach-wizyta-wojewody-mazowieckiego-z-okazji-zakonczenia-remontu-kwater-wojennych-zolnierzy-wojska-polskiego-1939-r-i-armii-krajowej - kwatery z lat 1918-1920 – wymiana starych betonowych krzyży na nowe granitowe. Wykorzystano stare tabliczki - po ich odnowieniu. - kwatery żołnierzy WP z 1939 i Armii Krajowej – żołnierzom z 1939 r. wymieniano tzw. krzyżomiecze z rozsypującego się piaskowca na estetyczne pomniki z granitu. Przy okazji zweryfikowano listy pochowanych korygując błędy w danych osobowych, przydziałach wojskowych itd. Na pomnikach dodano setki nowych nazwisk, które pominięto jeszcze w PRL. Wyremontowano także kwaterę C12, gdzie – co już jest pewne – spoczywa ppor. GEDE. Okazuje się, że w tym samym grobie spoczywają nie tylko ppor. Gede i por. Lewkow ale także trzech szeregowców znanych z imienia i nazwiska oraz 7 NN. Do por. Lewkowa, jedynego wymienionego na dawnym krzyżomieczu, dodano informacje o jedenastu żołnierzach !

Dzięki za informację. Odwiedziłem cmentarz w Kiełpinie parę lat temu i jakoś nie zapamiętałem, że jest tam grób z tabliczką ku czci gen. Bołtucia. Kto nie wie o grobie na Powązkach Wojskowych, to może uznać, że gen. Bołtuć spoczywa w Kiełpinie mimo napisu "Pamięci ..." na tabliczce.

Wszyscy pochowani w Warszawie. Wieczorek i Durski na Powązkach Wojskowych w tym samym rzędzie prawie obok siebie. Markowskiego pochowano na cmentarzu prawosławnym na Woli - niestety grobu już nie ma ...

Stare Powązki, kw.68 rz. 3 miejsce 26 Mjr Stefan Walter został ciężko ranny w boju pod wsią Mokre 15.08.1920. Zmarł w szpitalu wojskowym w Warszawie (Szpital Ujazdowski) 04.10.1920. 03.11.1924 na jego grobie został odsłonięty pomnik ufundowany przez żołnierzy 29 pułku Strzelców Kaniowskich „MAJOROWI W.P./ DOWÓDCY 29 P. STRZ. KANIOWSKICH / KAWALEROWI ORDERU VIRTUTI MILITARI / I POTRÓJNEGO KRZYŻA WALECZNYCH / Ś.P. STEFANOWI / WALTEROWI / ZMARŁEMU D. 4. X. 1920 R. Z RAN OTRZYMANYCH / W OBRONIE STOLICY POD RADZYMINEM. / D. 15 VIII 1920 R. / ŻYŁ LAT 27 / 29 P. STRZ. KANIOWSKICH” W 1936 r. szczątki mjr Waltera ekshumowano i pochowano na cmentarzu wojskowym na Majkowie w Kaliszu. Wybudowano tam okazałą kaplice grobową. W Kaliszu stacjonował 29 P.S.K. Fot. Bogusława Sieroszewska – źr. https://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1920/wielkopolskie/kalisz Na ścianie frontowej, z lewej strony wejścia umocowano tablice inskrypcyjną. Nie wiem jak urządzone jest wnętrze kaplicy, ale podobno na posadzce umieszczono płytę z napisem. „Ś. P / MAJOR./ STEFAN / WALTER / D-CA 29 PUŁKU STRZ. KANIOWSKICH / UR. 5.X.1891 W BESSARABJI / RANNY 15.VIII.1920 R. POD RADZYMINEM / ZMARŁ 4. X. 1920 R. W WARSZAWIE / Z RAN ODNIESIONYCH NA POLU WALKI / PRZENIESIONY NA CMENTARZ WOJSKOWY / W KALISZU 30.V.1936 R.” Dawny grób na Powązkach nie jest pusty. Spoczywa tu siostra lub krewna majora, Janina Walter, zmarła w 1956 r. Wcześniej, w 1929 r., pochowano tu narzeczoną mjr Waltera. Na jednym z głazów jest napis: „MY RAZEM DROGI STEFANIE / JANINA / GREKKÓWNA / ZM. 25 MAJA 1929 R.” Napis ku czci Stefana Waltera pozostał bez zmian i nie ma żadnej informacji, że major już tu nie spoczywa … Na tym nie koniec ! Na mogile zbiorowej żołnierzy 29 P.S.K. w Radzyminie umieszczono tablice z nazwiskami poległych w dn. 15.08.1920 r. Figuruje tam mjr Walter, który tego dnia nie poległ, tylko został ranny. Nie wiadomo ilu żołnierzy pochowano w tym grobie i którzy z uwiecznionych na tablicach rzeczywiście tu spoczywają …

Zakładam temat, w którym chciałbym umieszczać informacje o przypadkach, kiedy poległemu żołnierzowi zmieniano miejsce pochówku – nieraz wielokrotnie – lub upamiętniano go na grobach wojennych / rodzinnych bez podania informacji, iż jest to pochówek symboliczny. Na wielu grobach rodzinnych – najczęściej przed danymi poległego żołnierza – umieszczony jest napis SYMBOLICZNIE lub w skrócie SYMB. Czasami tego nie ma ale podany jest cmentarz lub miejscowość, gdzie ten żołnierz spoczywa. Napis „Pamięci … poległego …” także sugeruje, że jest to upamiętnienie symboliczne. W wielu przypadkach jednak nie ma takich informacji i czytając napisy można uznać, że jest to prawdziwy grób poległego żołnierza. Zdarza się także, iż ekshumacja nastąpiła po wielu latach od wystawieniu nagrobka – szczątki przeniesiono w inne miejsce … a napis pozostał bez zmian. Upamiętniano także w formie cenotafu – czyli pustego symbolicznego grobowca. Kilka przykładów ze Starych Powązek. Sprawa raczej jasna – spoczywa tu ppor. Tadeusz Rojkiewicz, poległy w 1939 r., a rtm. Ludwik Rojkiewicz jest jedynie upamiętniony. Tu nie ma żadnych wątpliwości – GRÓB SYMBOLICZNY. Napis był jeszcze w czasach „gomułkowskich”, co świadczy o odwadze rodziny zamordowanego oficera. Inni albo nie umieszczali wzmianki o Katyniu, albo podawali datę 1941 ! No i na koniec zagadka, której nie potrafię rozwiązać … kwatera 45 rząd 6, grób 1 i 2 Według krakowskiego IKC pogrzeb płk Mieczysława Prus-Więckowskiego odbył się w Krakowie 20 maja 1926 r. Spoczął w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim. Czy - i kiedy - trumnę przeniesiono później do Warszawy na Stare Powązki ? KW nadany 7 razy ????

Wg. wyszukiwarki na stronie cmentarzy komunalnych w Warszawie W. Sławek spoczywa w kwaterze A 11, rząd 1, grób 5. Dokładnie takie same „namiary” grobu szer. Derożyńskiego umieściła Hanna Odrowąż-Szukiewicz w Wykazie żołnierzy pochowanych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w latach 1918-1920. Wykaz odtworzyła z "Księgi kancelarii Cmentarza Wojskowego na Powązkach" w 1984 r. Derożyński Władysław, szer., sanit., szpital polowy nr 503, (-), zm. 17.07.1920 (A-11, I, 5) Tabliczka z danymi Derożyńskiego stała wiele lat obok nagrobka W. Sławka. Obecnie krzyż z tą tabliczką stoi w drugim rzędzie – wg. wyszukiwarki jest to miejsce A 11, 2, 4. Jest to jedyna tabliczka z połówką "adriana" w drugim rzędzie. Takie tabliczki są tylko w pierwszych rzędach kwater A 7, B 7, A 11 i B 11. Na koniec przytoczę cytat z książki H. Odrowąż-Szukiewicz, Mogiły żołnierzy polskich na Powązkach Wojskowych (1991) „(…) trumnę płk. Sławka ekshumowano do kwatery żołnierskiej 1920 r. i pochowano wtórnie w grobie Władysława Derożyńskiego, sanitariusza szpitala polowego 503, zmarłego 17 lipca 1920, który nadal tam spoczywa. (A-11, I, 5).”

Mogiły pięciu żołnierzy 36 p.p. L.A., które przedstawiłem w poprzedniej wiadomości, zostały z czasem przekształcone w groby rodzinne. Z napisów i dat wynika, że następni pochowani zmarli nawet po kilku-kilkunastu latach po śmierci tych żołnierzy. W tym samym rzędzie zachowała się mogiła indywidualna szer. Stanisława Zembrzuskiego, przywiezionego ze Lwowa i pochowanego 11.04.1919 w grobie nr 16. Służył w 36 p.p. Legii Akademickiej i poległ 13.01.1919 pod Sokolnikami.

Co to za hełm ? Chyba nie francuski wz. 1915 (tzw. adrian)

Cześć ! Z jakiej gazety pochodzą te krakowskie nekrologi ? IKC ? Wielkopolskie, to z "Kuriera Poznańskiego" ?

Płk dypl. Walery Sławek zmarł 03.04.1939 r. po próbie samobójczej mającej miejsce w dniu poprzednim. Pogrzeb odbył się 05.04.1939 r. Przy grobie ustawiono pięciometrowy drewniany krzyż. Pierwszy grób Walerego Sławka. Obecnie jest pusty. Podobno miejsce było „zarezerwowane” dla Wojciecha Jaruzelskiego. Szczątki pułkownika ekshumowano 17.10.1964 i pochowano w kwaterze A 11 – prawdopodobnie w grobie szer. Władysława Derożyńskiego. W rok po „przenosinach” środowiska emigracyjne ufundowały betonowy „pomnik” – władze PRL tego nie zrobiły. Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Grob_W._Slawka1.JPG – fotografia z 2009 r., autor Shalom Dn. 06.12.2018 r. poświęcono nowy pomnik nagrobny ufundowany przez IPN

Co najmniej sześciu poległych żołnierzy przywiezionych ze Lwowa 11.04.1919 pogrzebano w indywidualnych grobach - obok siebie - w 1-szym rzędzie kwatery 234 Mieczysław Kozak, szer., 36 pp, poległ pod Sokolnikami 13.01.1919, grób 18 Mieczysław Stoliński, szer., 36 pp, poległ pod Sokolnikami 13.01.1919, grób 19 Aleksander Łabentowicz, szer., 36 pp, poległ 13.01.1919, grób 21 Józef Kulesza, szer., 36 pp, poległ pod Sokolnikami 13.01.1919, grób 22 Tadeusz Golian, szer., 36 pp, poległ pod Sokolnikami 13.01.1919, grób 23