Edmundo

Przyjmując że pojedyncze wagony typu Mhx czy też cały skład w okresie międzywojennym były wykorzystywane w celach sztabowych (między innymi dla kursantów Wyższej Szkoły Wojennej o czym pisaliśmy wcześniej czy też w czasie wielkich manewrów a także podczas operacji zaolziańskiej") to można przyjąć że wagony tego typu (a może cały skład) stacjonowały na którejś ze stacji kolejowych (bocznic) na terenie Warszawy. Jeśli przyjmiemy to założenie i mamy 100 % pewność że numery pociągów sanitarnych pokrywały się z numerami DOK-ów to jeden z pociągów sanitarnych ypu amerykańskiego" zmobilizowanych latem 1939 r. mógł mieć numer pokrywający się z numerem DOK Nr I a więc PS Nr 14 lub 15. I to jest kluczowe pytanie.

DOKP Warszawa pokrywała się z terenem DOK Nr I (Warszawa) które mobilizowało Pociągi Sanitarne Nr 14 i 15 oraz DOK Nr IV (Łódź) mobilizujące Pociągi Sanitarne Nr 43, 44 i 45. Do ustalenia pozostaje czy któryś z tychże pociągów (a może dwa) był składem sanitarnym ypu amerykańskiego" a więc z wagonami Mhx. I tu jak wcześniej napisałem nie sugerował bym się w 100 % logiką wynikającą z kolejnej numeracji wagonów w ramach jednego składu (przyjmując że było jednak 5 składów sanitarnych po 16 wagonów w każdym) i przyporządkowując takiż skład do kolejnej numeracji PS związanej z numerem DOK. Być możliwe (a to daleko idąca hipoteza) że wagony typu Mhx były w składzie pociągów sanitarnych o innej (wyższej) numeracji mobilizowanych przez pozostałe DOKP i DOK. Reasumując dotychczasowe wspólne ustalania to WP mobilizowało łącznie 35 pociągów sanitarnych w tym 5 (pozostaję przy tej liczbie) pociągów sanitarnych po 16 wagonów typu Mhx.

Zapomniałem jeszcze o jednym jakże ważnym. Nie wiemy także czy niemiecki LZ 669 działający we Francji w 1940 r. był jednolitym składem byłego polskiego pociągu sanitarnego czy też składakiem" z kilku wagonów pochodzących z byłych pociągów sanitarnych WP typu amerykańskiego" z więc z wagonami typu Mhx.

W związku z przyłączeniem Zaolzia nie ogłoszono stanu wojny a co za tym idzie nie przeprowadzono mobilizacji aczkolwiek Wojsko Polskie liczyło się z realną możliwością działań zbrojnych w tym przełamywania umocnień czechosłowackich. W związku z tym poza oddziałami liniowymi (piechotą, kawalerią, artylerią itd. w tym jednostkami zbiorczymi zwanymi kombinowanymi") w skład SGO Śląsk" włączono jednostki zabezpieczenia" w tym odziały Służby Zdrowia WP którym podlegały także pociągi sanitarne. Co ważne od dnia 1 maja 1938 r. obowiązywał Plan Mobilizacyjny W" zgodnie z którym przeprowadzono mobilizację WP w 1939 r. A więc czy pociągi sanitarne w czasie pokoju będące w ezerwie" czyli de facto stojące na bocznicach kolejowych i oczekujące na czas W" podczas zajmowania Zaolzia zgodnie z nowo przyjętym planem mobilizacyjnym miały numery tożsame z numerami z którymi zostały zmobilizowane latem 1939 r. To jak na razie pozostaje zagadką a wielce pomógłby wzmiankowany przeze mnie artykuł. Systematyzując nieco informacje to jak ustalił Kolega wa1aw wiemy że we wrześniu 1939 r. wagony typu Mhx znajdowały się na pewno w składzie Pociągu Sanitarnego Nr 32 (mobilizowany przez DOKP Wilno i WSO Nr 3 z DOK Nr III), PS Nr 53 (mobilizowany przez DOKP Kraków i WSO Nr 5 z DOK Nr V) oraz PS Nr 66 (DOKP Lwów, WSO Nr 6 z DOK Nr VI) a także dwóch nie ustalonych pociągów. Z analizy zdjęć wiemy także że wagony ze składu pociągu sztabowego były wagonami PS Nr 32 działającego wrześniu 1939 r. Wiemy także że wagony Mhx pociągu sanitarnego o nieustalonej numeracji były w składzie niemieckiego pociągu ewakuacyjnego (sanitarnego) przewożącego rannych żołnierzy polskich do Warszawy po zakończeniu działań zbrojnych co miało miejsce zapewne w październiku 1939 r. Do ustalenia pozostaje kwestia numeracji i mobilizacji dwóch pociągów sanitarnych z wagonami Mhx a tu nie sugerował był się jakąś systematyką związaną z numeracją wagonów (w ramach jednolitych składów pociągów typu amerykańskiego") i przydziałem tychże składów do jednego z ówcześnie istniejących dziesięciu Okręgów Korpusów.

O ile mnie pamięć nie myli (co jeszcze raz podkreślam gdyż nie mam pod ręką źródeł) pociągi sanitarne zmobilizowane dla SGO Śląsk" (nie mylmy ich z pociągiem sztabowym) miały inną numerację niż pociągi sanitarne funkcjonujące we wrześniu 1939 r. Jest to niejako analogią do Pociągu Pancernego Nr 260 noszącego kryptonim Syrena" wystawionego przez 1 Dywizjon Pociągów Pancernych dla SGO Śląsk" a jak wiadomo tenże dywizjon w czasie późniejszej mobilizacji wystawił pociągi pancerne z numerami 11-15.

Kolego wa1aw gwoli ścisłości w czasie pokoju jako takie nie istniały pociągi sanitarne które pod względem wojskowo-sanitarnym mobilizowane były przez Wojskowe Szpitale Okręgowe podlegające Dowództwom Okręgów Korpusów a pod względem kolejowym i technicznym przez Dyrekcje Okręgowe Kolei Państwowych pokrywające się terytorialne z poszczególnymi DOK. Pociągi sanitarne oczekujące na wojnę" czyli będące w czasie pokoju w ezerwie" otrzymywały numery dopiero po mobilizacji co oczywiście nie przeczy Twojej tezie iż wagony ze składu pociągu sztabowego SGO Śląsk" mogły być późniejszym Pociągiem Sanitarnym Nr 32 który według Planu Mobilizacyjnego W" wystawiany był przez DOKP w Wilnie oraz WSO Nr 3 w Grodnie podlegający DOK Nr III (Grodno). Ponadto w czasie operacji zaolziańskiej w składzie SGO Śląsk" funkcjonowały zmobilizowane na ten czas pociągi sanitarne których numery (o ile mnie pamięć nie myli) znajdowały się w artykule zamieszczonym w którymś z numerów Przeglądu Historyczno-Wojskowego (niestety nie mam tegoż przeglądu).

Ostatnia fotografia to Łomża 1917 r. Gwoli ścisłości budynek po lewej to dowództwo pułku (a także kasyno oficerskie i areszt pułkowy), budynek po prawej pierwotnie czwarty batalion 13 Biełozierskiego Pułku piechoty, w okresie międzywojennym pododdziały samodzielne 33 Łomżyńskiego Pułku piechoty. Niestety budynki uległy zniszczeniu w czasie II WŚ.

No tak tylko że patrząc na umundurowanie żołnierzy niemieckich to bardziej wygląda na 1940 r. Dodatkowo na wagonach nie ma typowych oznaczeń służby medycznej US Army. A więc może to zniszczony pociąg sanitarny Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego ? Wcześniej poruszałem hipotezę posiadania pociągów sanitarnych z tego typu wagonami przez Armię Brytyjską.

Z powyższego wynika że LZ 669 operował we Francji w 1940 r. Inwazja Aliantów i walki we Francji z udziałem między innymi wojsk amerykańskich to rok 1944 (począwszy od dnia D" czyli 6 czerwca). Reasumując to całe cztery lata w czasie których asz" LZ 669 mógł znaleźć się wszędzie na terenie Europy gdzie Niemcy prowadziły działania wojenne począwszy od Jugosławii przez Grecję do ZSRR. Mógł też zostać rozformowany, podzielony, zniszczony, uszkodzony itp. Czy mamy jakiekolwiek informacje o tym że w dalszym ciągu ten sam LZ 669 (a być może w międzyczasie zmianie uległa numeracja) przebywał we Francji czy też ogólnie w Zachodnie Europie w 1944 r. ?

MarekA masz całkowitą rację. Uściślając to tak jak napisałeś wagony elektrownie były w dyspozycji 1 i 2 Batalionu Mostów Kolejowych ale też Batalionu Silnikowego i Batalionu Elektrotechnicznego. Ale tu powraca pytanie które zadałem wcześniej czy w składzie pociągów sanitarnych ypu amerykańskiego" które nas najbardziej interesują były dedykowane wagony techniczne (załóżmy ze posiadające generator) typu Mhx czy też takowy generator znajdował się w którymś z wagonów MhX np. kuchennym (to tak trochę żartem) a tu może pomóc organizacja, skład i wyposażenie pociągów sanitarnych US Army.

Nie mam pojęcia co mogą zawierać akta zachowane w CAW ale wątpliwym wydaje się aby tyczyły pociągów sanitarnych działających we wrześniu 1939 r. prędzej pociągów sanitarnych czy też innych pociągów Służby Zdrowia WP funkcjonujących podczas wojny polsko-bolszewickiej w latach 1919-1920 co wynika z tekstu znajdującego się na następnej stronie (kolejnej po tabeli) z przywołanego przez Kolegę artykułu pt. AKTA DOTYCZĄCE ORGANIZACJI I DZIAŁALNOŚCI SŁUŻBY ZDROWIA WP W LATACH 1918—1939".

Dziękuję Koledze za słowa uznania. Ale do rzeczy. Z opisów wynika że przynajmniej część zdjęć wykonana została podczas kampanii w Europie Zachodniej czyli wiosną ewentualnie latem 1940 r. a to jest już jakiś trop świadczący o niekoniecznym stosowaniu się Armii Niemieckiej użytkującej były PS Nr 66 do polskiego regulaminu z 1934 r. tyczącego pociągów sanitarnych czyli owych 16 wagonów pulmanowskich" w składzie pociągu sanitarnego typu amerykańskiego. Ze swojej strony uważam iż wagony towarowe to niemiecka improwizacja. A w związku z tym mam pytanie. Czy w pociągach sanitarnych US Army były oddzielne wagony-elektrownie tego samego typu co wagony sanitarne lub kuchenne to znaczy czy cały skład złożony był z wagonów tego samego typu ? Co do rewersu fotografii pociągu przeciwlotniczego to sądzę iż jest to jedna z serii kilku fotografii bądź też kadr z filmu (kroniki ?) propagandowego o czym świadczy to iż owa fotografia (bądź kadr) wykonana został nie przez zwykłego żołnierza w celach powiedzmy że pamiątkowych a przez członka Kompanii Propagandowej do Zadań Specjalnych (Prop.-Kp z.b.V) czyli Propaganda Kompanie zur besonderen Verwendung.

Zapomniałem o najważniejszym. Czy niemiecki album tudzież pojedyncze fotografie w nim zamieszczone przedstawiające Lazarettzug 669 są datowane ? Precyzując albowiem jest to niezmiernie ważne w kwestii dołączonych wagonów (np. elektrowni), czy fotografie wykonano jesienią 1939 r. czy też może w okresie późniejszym ? O ile nie znajdziemy odpowiedzi na te pytania to sprawa dołączonych dwuosiowych wagonów towarowych pozostaje otwarta.

Kolego wa1aw w kwestii wyposażenia pociągu przez Zakon Rycerzy Maltańskich w materiały eksploatacyjne" zgadzam się z Tobą jednakże sądzę iż możemy przyjąć że były to medykamenty, materiały sanitarne, materace, koce, sprzęt kuchenny itd. Natomiast wyposażenie w materiały ekspolatacyjno-techniczne" znajdujące się na stanie tego i innych pociągów nie koniecznie sanitarnych mobilizowanych na czas W" zapewne należało do PKP. Co do kwestii rzekomego zbombardowania i unieruchomienia pociągu Nr 66 pod Samborem to w pełni zgadzam się z wpisem kolegi MarkaA z dnia 2015-08-29 godz. 14:41:12 że zbombardowanie i unieruchomienie wcale nie oznacza zniszczenia czy też nawet uszkodzenia składu a może odnosić się do zniszczenia na przykład torów. A i jeszcze jedna ważna kwestia do wszelkich wspomnień zwłaszcza tych pisanych po latach albo spisanych przez inne osoby należy podchodzić z pewną dozą ostrożności. Pozdrawiam.

Jeszcze mały przyczynek do historii Pociągu Sanitarnego Nr 66 w kampanii wrześniowej. Jak wiadomo pociąg zmobilizowany został przez DOKP Lwów i Służbę Zdrowia DOK Nr VI (Lwów). W Piśmie Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych ad vocem" nr 100 z września-października 2011 r. znajduje się artykuł zatytułowany Aleksandra Dąmbska (Rudecka) H. Godziemba (1902-1988 rok)" zawierający następujące informacje (str. 19) cyt. Po wybuchu II wojny światowej została zmobilizowana jako pielęgniarka pociągu sanitarnego nr 66, wyposażonego przez Zakon Rycerzy Maltańskich. Mieściło się w nim 350 łóżek. Obsadę stanowił jeden lekarz, trzy pielęgniarki, sześć sanitariuszek, trzy siostry pogotowia PCK. W okolicach Sambora pociąg z rannymi został zbombardowany i unieruchomiony. Część rannych odtransportowano do szpitala w Samborze. Trzy pielęgniarki pozostały przez kilka dni w unieruchomionym pociągu z czterdziestoma sześcioma ciężko rannymi i umierającymi żołnierzami. Znająca dobrze język niemiecki Aleksandra, przejęła dowodzenie i udało jej się uzyskać zgodę urzędującego Niemca na urządzenie szpitala w budynku szkoły w Samborze". Ciekawostką jest informacja o wyposażeniu pociągu przez Zakon Rycerzy Maltańskich. Z innych źródeł wiadomo iż wyposażanie pociągów sanitarnych wystawianych na czas W" należało do Wojskowych Szpitali Okręgowych w przypadku interesującego nas PS Nr 66 do Wojskowego Szpitala Okręgowego Nr 6 we Lwowie.

Zapomniałem o jeszcze jednym. Pociągi sanitarne były zestawiane (mobilizowane) na czas W" przez Służbę Sanitarną WP i poszczególnego DOKP, natomiast pociąg ratunkowy PKP funkcjonował w czasie pokoju wówczas nie istniał problem nadmiarowych wagonów Mhx (ponad założoną liczbę osiemdziesięciu) gdyż wagon z pociągu ratunkowego czasu pokoju podczas mobilizacji mógł wejść w skład jednego z formowanych etatowych pociągów sanitarnych oczywiście tych pięciu złożonych z wagonów Mhx.

Przyznaję iż w miarę rozwijania tematu rodzi się coraz więcej pytań. Ale załóżmy że w Polsce znalazło się 80 wagonów Mhx co jak ustaliliśmy pozwalało na sformowanie 5 pociągów sanitarnych to może wagon elektrownia z albumu przedstawiającego LZ 669 był wagonem dodanym w późniejszym okresie przez Niemców a więc nie mogła tego wymieniać polska instrukcja z 1934 r.

O ile mnie pamięć nie myli to WP posiadało na stanie 80 wagonów sanitarnych typu MhX co podzielone przez 16 daje liczbę wystarczającą do sformowania 5 pełnych składów pociągów sanitarnych. Jeżeli wzorem amerykańskim skład miałby liczyć 14 lub 15 wagonów to klika (10 lub 5) wagonów pozostawało nie zagospodarowanych. A więc może chodziło o maksymalne wykorzystanie posiadanego taboru ?

Kolego wa1aw myślę że nieco do powyższej dyskusji wniesie instrukcja Służba Zdrowia w pociągach sanitarnych" wydana przez Departament Sanitarny MSWojsk. w 1934 r. dostępna w Wojskowej Bibliotece Cyfrowej. Cytat z powyższej instrukcji (str. 3-4) Skład i pojemność pociągów sanitarnych są następujące: 1)pociąg sanitarny stały: a)typu amerykańskiego składa się z 16 czteroosiowych wagonów pulmanowskich ze specjalnem urządzeniem wnętrz. Pojemność takiego pociągu wynosi około 360 miejsc wyłącznie leżących; b)typu polskiego składa się z 30 wagonów dwuosiowych i trzyosiowych, przeważnie towarowych typu normalnego. Pojemność takiego pociągu wynosi 150 miejsc leżących i około 100 siedzących; 2)pociąg sanitarny półstały (kadrowy)— skład i pojemność jak dla pociągu sanitarnego stałego typu polskiego (1— b). 3)pociąg sanitarny improwizowany— skład i pojemność jego zależy od wymagań chwili".

Dla słuchaczy Wyższej Szkoły Wojennej mieszczącej się w Warszawie a więc przyszłych oficerów dyplomowanych (przeznaczonych do pracy w sztabach czy też wyznaczanych na stanowiska dowódców samodzielnych oddziałów) organizowano wyjazdy w teren na których prowadzono gry sztabowe, zajęcia topograficzne oraz zapoznawano się z terenem i przebiegiem wielkich bitew zwłaszcza epoki napoleońskiej, I WŚ oraz wojny polsko-bolszewickiej. Wykorzystywano do tego celu samochody a w trakcie dalszych wyjazdów tabor kolejowy w tym wagon (a może wagony ?) sztabowe o czym wspominał któryś z ówczesnych słuchaczy tejże uczelni w swoich pamiętnikach (Kuropieska czy też może Kirchmayer tego niestety nie pamiętam). Ale wracając do meritum to znając pragmatyzm Armii Niemieckiej to wydaje się trochę dziwne przerabianie czy też dostosowywanie doskonale wyposażonych wagonów sanitarnych (jakże potrzebnych Armii Niemieckiej zarówno na froncie jak też na innych terenach) na wagony sztabowe albo zwykłe" wagony wchodzące w skład pociągu przeciwlotniczego. A może wagon wchodzący w skład widocznego na zdjęciu pociągu plot. nie był wcześniej wagonem sanitarnym ?

Kolego wa1aw mam kilka uwag co do zdjęcia przedstawiającego niemiecki pociąg przeciwlotniczy (w oddali widać platformy na których ustawiono najprawdopodobniej armaty plot. kalibru 105 mm). Jeśli zgodnie z podpisem zdjęcie wykonano w południowej Francji w 1942 r. to interesujący nas wagon (wagony ?) nie mogły trafić na południe Francji z Afryki gdyż lądowanie Aliantów na Sycylii a następnie na Półwyspie Apenińskim odbyło się latem 1943 r. chyba że takowe wagony zostały zdobyte przez oddziały Africa Korps w 1942 r. w Tunezji i przewiezione do Europy (co prawdę mówiąc przy kłopotach z zaopatrywaniem oddziałów niemieckich w Afryce wydaje się mało prawdopodobne). Natomiast Front Francuski czyli lądowanie Aliantów w Normandii oraz na południu Francji to z kolei rok 1944. Ale może te wagony były w składzie pociągów sanitarnych czy też szpitalnych wchodzących w skład Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego którego pierwsze jednostki rozmieszczono w Francji w 1939 r. i który to brał udział w walkach wiosną 1940 r. Tylko tu rodzi się pytanie czy wagony tego typu były na wyposażeniu służby medycznej British Army (przyjmijmy że pozostały po I WŚ) czy też były to doraźnie przystosowane wagony kolei brytyjskich. Jest także kolejna hipoteza o której zdaje się że pisałeś w którymś z poprzednich postów czyli że mogą to być polskie wagony sanitarne przebudowane albo też dostosowane do potrzeb pociągu przeciwlotniczego ?

A może pociąg po zakończeniu działań wojennych został przekazany przez US Army Niemieckiemu Czerwonemu Krzyżowi stąd ten podpis ale to tylko moja daleko idąca hipoteza.

leszek01 zwróciłem na to uwagę jako na jako ciekawostkę. Osobiście z rozpoznaniem formacji tudzież broni nie miałem problemu.

Panowie czy rozpoznajecie formację z ostatniej fotografii i broń (kaburę) przewieszoną przez ramię gościa z prawej ?

Kolego wa1aw temat niezwykle ciekawy z racji moich zainteresowań kolejnictwem a w szczególności wojskami kolejowymi. Jednakże mam kilka uwag odnośnie pociągu sztabowego. A więc to że wagon salonka przysługiwał najważniejszym osobom w państwie tak naprawdę w danej sytuacji o niczym nie świadczy a być możliwe że na czas operacji zaolziańskiej" wagon był przydzielony do pociągu sztabowego dowództwa SGO Śląsk" może dla zwiększenia prestiżu a może dla wygody dowodzącego. Ponadto trzeba wziąć pod uwagę fakt iż interesujący nas pociąg sztabowy był pociągiem improwizowanym złożonym z moim zdaniem najlepszego nadającego się do tego w ówczesnym czasie taboru (a dowództwo grupy to nie tyko ścisły sztab ale i wszystkie służby). Ponadto pociąg sztabowy SGO Śląsk" zapewne przebywał w rejonie operacji a pociąg którym na Zaolzie przybył Marszałek Rydz Śmigły był zwykłym" pociągiem z doczepionym wagonem (wagonami ?) specjalnym albowiem nie wydaję mi się aby na czas krótkiej wizyty nawet tak dostojnej osobistości tworzono pociąg składający się z kilku specjalnych wagonów. Podkreślam iż powyższe wywody są tylko moimi domniemaniami. Może coś wyjaśni artykuł dotyczący SGO Śląsk" zamieszczony w którymś z numerów Przeglądu Historyczno-Wojskowego (niestety nie pomnę numeru). W tymże artykule wyszczególniono skład SGO Śląsk" być możliwe iż wymieniono także pociąg sztabowy. Pozdrawiam i liczę na kontynuację tematu.