Żyd z Armii Krajowej

[pomsee]

Żyd z Armii Krajowej

Piotr Zychowicz 11-06-2009, ostatnia aktualizacja 11-06-2009 17:58

Byłem polskim chłopcem wychowywanym w duchu polskiego patriotyzmu. Dziś, gdy mówię o tym ludziom w Izraelu, trudno im to zrozumieć - wspomina Stanisław Aronson, podporucznik AK, w rozmowie z Piotrem Zychowiczem

Ostatnio w Niemczech, ale również w niektórych środowiskach w Polsce, lansowana jest teza, że Polacy – na czele z Armią Krajową – pomagali Niemcom w wymordowaniu Żydów. Tymczasem pan, osoba żydowskiego pochodzenia, przez kilka lat służył w AK.


W moim oddziale nie spotkałem się z żadnymi przejawami antysemityzmu. Mój przełożony, dowódca Kedywu okręgu warszawskiego AK Józef Rybicki, był niezwykle liberalnym i tolerancyjnym człowiekiem. Od początku wiedział, że jestem Żydem, i nie robił mi z tego powodu najmniejszych problemów. Podobnie koledzy z oddziału – zwykli żołnierze, z którymi ramię w ramię walczyłem z Niemcami.

Jak pan trafił do Armii Krajowej?

W 1942 roku uciekłem z transportu wiozącego ludzi z warszawskiego getta do Treblinki. Gdy pociąg stanął w polu, niepostrzeżenie podszedłem do niewielkiego okienka znajdującego się w górnej części naszego wagonu. Byłem bardzo szczupły. Podciągnąłem się do góry i – pomimo krzyków współpasażerów, którzy próbowali mnie powstrzymać – przecisnąłem się na zewnątrz. Dziś myślę, że ci ludzie protestowali, bo bali się, że gdy moja ucieczka wyjdzie na jaw, Niemcy wymierzą karę całemu wagonowi.

Udało się uciec?

Tak. Strażnicy nie zauważyli, że wyskoczyłem. Leżałem w pobliżu torów, aż pociąg odjechał. Potem schroniłem się w pobliskiej kapliczce i po pewnym czasie ruszyłem z powrotem do Warszawy.

Z powrotem do getta?

Nie. Zadzwoniłem do znajomych mojej siostry po polskiej stronie muru. Oni dali mi schronienie u pewnej pani, Niemki, która mieszkała w pobliżu ówczesnego placu Napoleona i pracowała dla polskiego podziemia. Właśnie w jej mieszkaniu spotkałem się z Józefem Rybickim. Rybicki się mną zainteresował, zaczął mnie sondować, aż padła propozycja przystąpienia do organizacji.

Od razu się pan zgodził?

Byłem polskim chłopcem! Dziś, gdy to mówię ludziom w Izraelu, trudno im to zrozumieć. Byłem wychowany w duchu polskiego patriotyzmu. Moja rodzina miała poglądy piłsudczykowskie. Choć w 1935 roku miałem zaledwie dziesięć lat, doskonale pamiętam, że w naszym domu w Łodzi wszyscy bardzo przeżywali śmierć Marszałka. Moją ojczyzną była Polska. To było dla mnie coś oczywistego i dlatego bez wahania poszedłem do podziemia. Najpierw trafiłem do małego sabotażu.

Pamięta pan pierwszą akcję?

Na bocznicach warszawskiego dworca wlewaliśmy do układów hamulcowych niemieckich pociągów jakieś chemikalia. Chodziło o to, żeby unieruchomić pojazdy. Gdyby Niemcy nas złapali, mogło być z nami krucho. Ale jakoś się udało, wagonów było tak dużo, że trudno było je upilnować. Podczas kolejnych akcji wlewaliśmy te chemikalia do baków niemieckich samochodów. To było już dużo bardziej ryzykowne. Na całą akcję mieliśmy na ogół kilka sekund. Jeden odwracał uwagę kierowcy, inny odkręcał kurek, a jeszcze inny lał do środka płyn.

Potem zaczęły się operacje bojowe.

Tak. Któregoś dnia powiedzieli mi, żebym się przeniósł do przygotowanego dla mnie mieszkania na Czerniakowie. Zostałem przeniesiony do oddziału bojowego, w którym walczyłem pod pseudonimem Rysiek. Był to moment zwrotny. Od tego czasu zaczęło się dla mnie bardzo bogate życie. Spotkania towarzyskie, dziewczyny – czyli wszystko to, co młodzi mężczyźni mogą znaleźć w wielkim mieście. A z drugiej strony co pewien czas wiadomość: staw się w danym miejscu o danej godzinie z bronią. Akcja bojowa. Na dłuższą metę takie ryzykowne podwójne życie było stresujące i męczące psychicznie.

Jaka akcja szczególnie utkwiła panu w pamięci?

Brudna czy czysta?

Zacznijmy od czystej.

Koło placu Teatralnego znajdował się wielki niemiecki garaż pocztowy. Razem z kolegą dostaliśmy się tam, podając się za sprzątaczy. Strażnicy nic nie podejrzewali i wpuścili nas do środka. A my, udając, że zamiatamy, chodziliśmy od samochodu do samochodu i podkładaliśmy ładunki. Potem wrzuciliśmy bomby do wielkich podziemnych zbiorników z paliwem. Zapalniki czasowe ustawiliśmy na dwie godziny. Po wyjściu z garażów weszliśmy na jakiś dach razem z naszym dowódcą. Minęły dwie godziny, ale nic się nie wydarzyło. Dowódca popatrzył na nas z wyrzutem. Pomyślał, że stchórzyliśmy i w ogóle nie weszliśmy na teren garaży. I nagle, jak nie walnie! Bomba atomowa! Gigantyczna, spektakularna eksplozja. Gasiła to chyba straż pożarna z całej Warszawy.

A brudne akcje?

To były przede wszystkim likwidacje. Bardzo niesympatyczne, ponure zadania. Takie akcje przygotowywało się czasem po kilka tygodni. Kręciliśmy się wokół domu, obserwowaliśmy skazanego i jego zwyczaje. Opracowywaliśmy plan sąsiednich ulic i uliczek, rozkład budynku. Gdy sprawa była rozpracowana, w wyznaczonym dniu szliśmy do mieszkania. Ja osobiście nie naciskałem na spust. Miałem 18 lat, a do tego zadania mieliśmy wyznaczonych dwóch nieco starszych kolegów. Mieli po 22 – 23 lata. Mój udział ograniczał się do ubezpieczania akcji na klatce schodowej lub przed budynkiem. Czasami zamykałem rodzinę skazanego w innym pokoju, aby nie patrzyła na egzekucję. Potem odczytywaliśmy wyrok i któryś z kolegów go wykonywał.

To właśnie podczas jednej z takich akcji został pan po raz pierwszy ranny?

Nie, to była jakaś strzelanina pod Zamkiem Królewskim. Niemcy chcieli nas zatrzymać. My się nie daliśmy i otworzyliśmy do nich ogień. Dostałem w głowę, ale kula tylko rozcięła mi skórę, nie naruszając czaszki. Do dziś mam bliznę. Wie pan, do dziś pamiętam naszą ówczesną broń. Polskie wisy, zdobyczne schmeissery. Potem, po 1943 roku, gdy zaczęliśmy dostawać zrzuty z Anglii, brytyjskie thompsony. Do tego granaty, rozmaite bomby i materiały wybuchowe.

Niemcy musieli czuć wobec was respekt.

Na pewno byli ostrożni. Uważali na każdy krok. Ale my nie atakowaliśmy na ślepo, tak jak komunistyczna Armia Ludowa, która dokonywała rozmaitych bezsensownych ataków na zwykłych Niemców czy żołnierzy Wehrmachtu. Tego typu bezmyślne działania powodowały tylko represje wobec ludności cywilnej, a i od strony wojskowej nie miały większego sensu. My tymczasem dobieraliśmy starannie nasze cele. Likwidowaliśmy tylko tych najbardziej niebezpiecznych Niemców, staraliśmy się wyrządzać jak największe szkody jak najmniejszym kosztem.

Potem wybuchło powstanie warszawskie.

Znalazłem się w oddziale dyspozycyjnym Radosława" w grupie Północ" i naszym pierwszym zadaniem było zdobycie Umschlagplatzu i szkoły na Stawkach, czyli miejsca, z którego wysłano mnie do obozu. W sierpniu 1944 roku były tam wielkie magazyny żywnościowe i mundurowe. Esesmani, którzy bronili obiektu, stawiali zacięty opór. To były ciężkie walki. Wreszcie udało się zdobyć szkołę. Oprócz wielkich zdobyczy wojennych znaleźliśmy też około 50 węgierskich Żydów, których oczywiście natychmiast wyzwoliliśmy. Gdy nas zobaczyli, wybuchła wielka radość. Część z nich się do nas dołączyła i pełniła różne funkcje pomocnicze. Był jednak problem z komunikacją. Tak jak powiedziałem, oni byli z Węgier i nie bardzo potrafiliśmy się z nimi porozumieć.

Zostaliście w szkole?

Nie, następnego dnia jako oddział dyspozycyjny Radosława" przemaszerowaliśmy na Wolę, w rejon ulic Żytnia – Okopowa, gdzie zainstalowaliśmy się w narożnej kamienicy. Obok nas walczył batalion ośka". Potem biłem się na gruzach getta, gdzie odpieraliśmy niemieckie ataki. 10 sierpnia podczas walk na Okopowej, naprzeciwko Cmentarza Ewangelickiego, zostałem ranny. Pocisk moździerzowy zdruzgotał mi nogę, jego odłamki utkwiły w płucach. To był dla mnie koniec powstania. Trafiłem do powstańczego szpitala w podziemiach kamienicy na Starym Mieście.

Miał pan operację?

Tak. Całe szczęście udało się uratować nogę, ale warunki były kiepskie i w moim ciele zostało kilka odłamków poniżej płuc. W Tel Awiwie przechodzę teraz co roku rutynowe badania lekarskie. Gdy lekarze widzą te odłamki na zdjęciach rentgenowskich, są przerażeni! W pierwszej chwili sądzą, że to nowotwór. Gdy mówię, że byłem ranny w powstaniu warszawskim, są zdziwieni.

Część weteranów powstania po latach krytycznie ocenia decyzję o jego rozpoczęciu.

Ja tak uważałem już w 1944 roku! Z góry wiedzieliśmy, że to było bez sensu. Mówił tak choćby mój dowódca z oddziału Stasinek" Sosabowski, syn generała Stanisława Sosabowskiego. To przecież było wariactwo. Już wtedy wiedzieliśmy, że na ziemiach wschodnich Sowieci aresztują i mordują żołnierzy AK biorących udział w akcji Burza". Uważaliśmy więc, że nawet jeśli powstanie się uda, to wszystkich nas zamkną i wywiozą do łagrów. Józef Rybicki mówił, że trzeba zejść jeszcze głębiej do podziemia i spokojnie czekać na sowiecką okupację. Katastrofa, jaką wywołało powstanie, przeszła nasze najgorsze przewidywania. 63 dni walk zamiast pięciu, sześciu, jak zakładano. Kompletne zniszczenie stolicy Polski, 200 tysięcy zabitych cywilów. Koszmarny błąd.

Co pan robił po powstaniu?

Wróciłem do Łodzi, pod okupację sowiecką. Dla mnie to był już drugi raz, bo lata 1939 – 1941 spędziliśmy z rodziną we Lwowie. Niektórzy koledzy, którzy nie znali bolszewików, mieli rozmaite złudzenia, ale ja doskonale wiedziałem, czego się można po nich spodziewać. Dlatego wstąpiłem do antykomunistycznej podziemnej organizacji Nie". Wkrótce przedostałem się na Zachód, gdzie wstąpiłem do armii Andersa.

Tam poinformował pan generała Sosabowskiego o losie jego syna.

Tak, Stasinek" podczas powstania został ciężko ranny. Tracił wzrok, a w Polsce nie było najmniejszych szans na operację. To ja poinformowałem o tym jego ojca. I to ja – zgodnie z planem generała – miałem wyciągnąć Stasinka" z okupowanego przez Sowietów kraju. Pojechaliśmy razem do Monachium, gdzie była placówka polskiego wywiadu. Stamtąd miałem pojechać do Polski jeepem UNRRA i go wywieźć na Zachód. Ale ludzie z wywiadu postawili weto. Powiedzieli, że zostanę od razu zdemaskowany i zastrzelony jako szpieg. Całe szczęście w tym czasie Sosabowski poprzez Ministerstwo Obrony Wielkiej Brytanii czynił inne starania i udało się wydostać Stasinka" brytyjskim samolotem.

II wojna światowa nie oznaczała dla pana końca wojowania. Wyjechał pan do Izraela, gdzie wziął pan udział w wojnach toczonych przez to państwo. Przydało się doświadczenie zdobyte w polskim wojsku?

Bardzo. Może nie tyle w AK, bo jako żołnierz Armii Krajowej walczyłem w mieście, a w Izraelu miałem do czynienia z klasyczną walką liniową. Niesamowicie przydało się jednak przeszkolenie, jakie przeszedłem w II Korpusie. Gdy już porównujemy obie sprawy, powstanie warszawskie było znacznie trudniejszą kampanią niż na przykład wojna o niepodległość Izraela w 1948 roku. Arabowie byli znacznie gorszymi żołnierzami niż Niemcy.

Rzeczpospolita

http://www.rp.pl/artykul/2,318617_Zyd_z_Armii_Krajowej_.html

---

Post został zmieniony ostatnio przez moderatora pomsee 08:24 12-06-2009

[M164U]

Trzeba pamietać, że ten pan nie był jedynym Żydem w AK, czy w Polskim Wojsku (armia RP przed 1939 rokiem, armia Andersa, czy też Kościuszkowcy). Było ich wielu i byli Polakami...

[41pp]

Dla uzupełnienia; o Józefie Rybickim, polecam książkę, Jego ojczyma, Pod znakiem Lwa i Kruka".
Ale może jak zwykle się mylę!!??


Nie mam pod ręką tej książki, ale to się chyba zgadza, zresztą to działka" totala, On jest lepiej zorientowany!

A w ogóle to nie chcę się wypowiadać na ten temat, bo troszkę zahacza", o rodzinne sprawy okupacyjne - pookupacyjne.
Temat rzeka!!!

I jeszcze mała uwaga, Józef Rybicki nie był szefem" Kedywu, Okręgu warszawskiego !! ani szefem innego !!
Proszę o sprostowanie", jak zwykle krytykę przyjmę z należną pokorą".

Pozdrawiam
GW

---

Post został zmieniony ostatnio przez moderatora Czlowieksniegu 14:16 14-06-2009

[pik78]

Czy aby Zyd sie nie mylil z tymi Thompsonami ? Czy angole zrzucali naszym Thompsony w tak egzotycznym kalibrze 045 ? zamiast tych na 9m/m...Moze Żyd sie mija z prawda (przynajniej czesciowo)?

[Erih]

Niestety pisze szczerą prawdę . W zrzutach była cała masa typów broni na egzotyczną u nas amunicję.

[woytas]

Thompson w kilkudziesieciu egzemplarzach byl uzywany przez Policje polska przed wojna - i chyba wystepowal jedynie w kalibrze 45

[herbstnebel]

Przyznaję 41pp że do tej pory nie wiedziałem, że akurat Breny zrzucano polskiemu podziemiu. Ale szybki skok w Wikipedię http://pl.wikipedia.org/wiki/Karabin_maszynowy_Bren

i suprarjz jak to mówią... Jako ciekawostkę można przytoczyć fakt, że nikt nie skojarzył, że strzela on amunicją Mausera - powszechnie dostępną w okupowanej przez Niemców Europie. Z tego powodu nadal poświęcano wiele sił i środków dostarczając, uzbrojonym w karabiny Bren oddziałom ruchu oporu, amunicję kalibru 7,7 mm). W 1944 roku rozpoczęto produkcję lżejszej wersji Mk. IV."

Wujek by się zapewne zdziwił :)

[41pp]

Info, od postu pik78, wątek jest na;
http://www.odkrywca.pl/prawda-o-zrzutach-broni-przez-aliantow-dla-polskiego-podziemia,654226.html#654226
Zapraszam do kontynuacji!!
GW

[kindzal]

Ciekawy artykul:

http://www.rp.pl/artykul/2,320097_Weiss__Po_tej_samej_stronie_barykady_.html