Okrągła blaszka 74

[Kasimir REX]

Miedź  śr-18mm spotkaliście taką  blaszke?Druga strona gładka.

[hipolit-O4]

Myślę że to odważnik.

[Kasimir REX]

Dziękuję za przypuszczenie,ale czy odważnik miały otwór? 

[Tyr]

1 godzinę temu, Kasimir REX napisał:

Dziękuję za przypuszczenie,ale czy odważnik miały otwór? 

Kojarzy się z puncą odbiorczą. Styl cyfr 18/19 wiek i inicjały...

[Kasimir REX]

Myślę, że to pieniądz dominalny.

[karpik]

https://www.poszukiwanieskarbow.com/forum/viewtopic.php?f=59&t=108439

[Tyr]

Karpik teza się logować...

[karpik]

Mam nadzieję, że się Goar nie obrazi:

"Żetony farbiarskie lub farbermarki – zarys wiedzy



Czasy intensywnej eksploracji wykrywaczami metali przyczyniły się do licznych znalezisk obiektów, które często określane są jako żetony dominialne. Obiekty te to mosiężne, (rzadziej miedziane) blaszki o średnicy ok. 20-25 mm, z charakterystycznymi dwoma otworami umiejscowionymi przy obrzeżach na ich osi poziomej. Znajdywane są głównie na Dolnym Śląsku, Pomorzu oraz Warmii i Mazurach, a kontekst tych znalezisk pozwala stwierdzić ich pruską proweniencję. Kolejną wspólną cechą obiektów jest ich technika wykonania i ikonografia. W większości wykonane są one ręcznie poprzez naniesienie na nie znaków identyfikacyjnych w postaci punc liter i cyfr oraz wyobrażeń takich jak kłódka, korona, klucz, klepsydra, winogrono, obcęgi, kielich, pegaz, krzyż, wąż itp. Poniżej prezentuję wybór kilku takich obiektów:














Mimo cech wspólnych, wśród obiektów tych można wyróżnić pewien przekrój zaawansowania technologicznego ich wykonania. Znajdujemy więc obiekty wykonane dość prymitywnie, niechlujnie sporządzonymi puncami oraz obiekty sygnowane puncami starannie grawerowanymi. Najmłodszymi jak się zdaje są te bite specjalnie sporządzonym stemplem. Krój liter i cyfr pozwala przypuszczać, że obiekty te pochodzą zarówno z XVIII jak i z XIX wieku.

Czym więc on są?
Blaszki te nie są żetonami dominialnymi, choć spotkałem się z informacją, iż tego typu blaszki były swoistymi znakami tożsamości robotników folwarku i służyły do identyfikacji tychże przez osobę nadzorującą ich pracę przy zliczaniu efektów tej pracy. W praktyce wyglądać to miało w ten sposób, iż pracownik na przykład podczas wykopków przynosząc kosz z ziemniakami był spisywany na podstawie numeru z blaszki, co pozwoliło określić zarówno ilość wykonanej przez niego pracy, jak i zidentyfikować go jako pracownika danego folwarku (zapobiegało to też kradzieży płodów). Dziurki służyły do przewleczenia sznurka na szyję. W tym sensie byłaby to jakaś forma znaków rozliczeniowych. Nie udało się dotrzeć do żadnych źródeł potwierdzających tą tezę.
Według innych informacji, blaszki te były umieszczana przez producentów maszyn (najczęściej rolniczych) coś w rodzaju znaku towarowego producenta, charakterystyczne dla nich 2 otwory to otwory na nity. Teza ta również nie został potwierdzona.

Blaszki te mają jeszcze jedną cechę wspólną. Występują w parach, lecz z uwagi na to, iż pochodzą zazwyczaj z luźnych znalezisk, odnajdywane są pojedynczo. Oto przykład takiej pary:




Przypisanie ich konkretnym wystawcom jest trudne, (lecz nie niemożliwe, o czym poniżej), sygnowania są, bowiem zazwyczaj symboliczne, rzadko występują na nich nazwiska. Nazwy miejscowości znane mi są tylko z trzech obiektów. Są to: Bromberg (Bydgoszcz), Usch (Ujście) i Neustadt (Wejherowo). Prezentuję obiekt z Bydgoszczy:





Pozostałe znane mi znaki z nazwami miejscowości zawierają również wskazówkę pozwalając na identyfikację wszystkich tych obiektów – zawierają określenie zakładu, w którym były używane. Zakładem tym jest farbiarnia (Färberei).

Blaszki te należy uznać za żetony farbiarskie lub też farbermarki (z niemieckiego Färbermarke). W polskiej literaturze tematu w ogóle nie opisywane. Jakby nie istniały. Słów kilka na ich temat można znaleźć w niemieckich publikacjach. Znamiennym dla określenia przeznaczenia omawianych obiektów jest artykuł Erlenda Martini przedstawiony w Numismatisches NachrichtenBlatt z marca 1999 roku pt. Das Färbermarken-Buch von Eilenburg (Sachsen).

W swoich ustaleniach na temat przeznaczenia żetonów farbiarskich autor oparł się na zachowanej księdze zleceń farbiarni z Eilenbruga z lat 1828-1838. Księga ta jednoznacznie wskazuje na sposób użytkowania tych znaków. Farbiarnia przyjmując zlecenia na farbowanie określonej ilości materiału zapisywała zlecenie w specjalnie prowadzonej księdze. Potwierdzeniem dla zleceniodawcy był wydawany mu jeden z żetonów. Drugi żeton pozostawał w farbiarni. Żetony posiadają po dwa otwory niczym guziki, bo tak jak guziki znaki te były przyszywane. Jednak nie, jakby można było przypuszczać do tkaniny, lecz przyszywane były na margines książki zleceń przy zapisie konkretnego zlecenia. W zachowanej księdze z Eilenburga na jej marginesie znajduje się przyszytych 76 żetonów. Zrealizowane zlecenia są przekreślone, a z marginesu żetony zostały usunięte. Można się domyśleć, że łącznie z drugim żetonem zdanym przez zleceniodawcę wróciły one do ponownego obiegu. Ciekawą informacją jest wysokość kary za zagubienie żetonu, która to w latach użytkowani księgi zleceń wynosiła 2 ½ Sg.

Taki system obowiązywał w farbiarniach do początku XX wieku, kiedy to zaczęto używać pokwitowań papierowych. Same znaki zamawiane były przez większe farbiarnie w specjalistycznych zakładach jako zestaw składający się zazwyczaj ze 100 kompletów. Symbole różnicowały zestawy, litery zaś najczęściej były inicjałami farbiarzy użytkujących je. Jak widać ze znajdowanych obiektów użytkowane również były znaki bez inicjałów, a więc przygotowywane jako uniwersalne a nie dla konkretnej farbiarni. Autor podaje, że mniejsze farbiarnie same przygotowywały dla siebie zestawy znaków wycinając je z blachy i odpowiednio cechując, stąd wśród odnajdywanych obiektów znajdują się egzemplarze wykonane prymitywnie. Nierozwiązaną pozostaje kwestia symboliki. Przypisanie symboli konkretnym grupom zleceniodawców zdaje się błędnym. Bardziej prawdopodobne jest li tylko rozróżnienie serii poszczególnych znaków.

Znaki te są dziś wdzięcznym obiektem zbierackim. Dla lokalnych miłośników historii mogą być ciekawym źródłem wiedzy o farbiarniach i farbiarzach z terenów, na których zostały odnalezione. Parafrazując pewną reklamę powtórzę więc raz kolejny hasło, które powinno przyświecać zbieraczom regionalistom – zostańcie bohaterami w własnych domach. Poszukujcie informacji o obiektach wam bliskich i dzielcie się nią z innymi. W ten sposób przyrasta wiedza.
Na dowód tych słów kilka informacji na temat prezentowanego wyżej żetonu farbiarskiego O. BADER / Di / 334.
Żeton ten wchodził w skład zestawu kilkunastu monet zastępczych i żetonów monetarnych ze Szczecina i okolicy. Mając wiedzę, czym jest ten żeton oraz znając przypuszczalne miejsce jego użytkowania nie trudno było ustalić jego wystawcę. Otto Bader od 14 lutego 1880 r. był właścicielem, lokalnej farbiarni w Altdamm (Dąbie) przy Stettiner Straße 4-6 (dziś ul. Przestrzenna 75). Zakład szybko się rozrósł, przekształcając się w jedną z największych na Pomorzu farbiarni i pralni chemicznych. Żeton pochodzi prawdopodobnie z końca XIX wieku lub nawet z pierwszych lat wieku XX. Wyróżnik Di być może odnosi się do którejś z licznych filii farbiarni, jakie powstały na terenie Szczecina. Zidentyfikowany już żeton pozostaje dla miłośników historii dawnego Szczecina ciekawą pamiątką czasów minionych. Kończąc ten krótki i niepełny rys na temat żetonów farbiarskich, zachęcam posiadaczy innych podobnych obiektów do ustalenia ich emitentów i publikacji informacji na ich temat.
W ten sposób przyrasta wiedza.


Arkadiusz Gościnny (GoAr)"