Inspektoraty Armii (pytanie)

[Wilniuk]

Mam pytanie. gdzie znajdowaly sie przed wrzesniem 1939 r. siedziby Inspektoratow Armii. jak to mozliwe prosze o podanie miejscowosci wraz z adresami. Wiem ze na pewno byly w:

Wilnie willa Podzamcze Plac Katedralny (w tej samej willi przed 1914 r kwaterowal gen Rennekampf nieszczesny uczestnik bitwy pod Tannebergiem

Lwowie ul. Romanowicza nr 13

Warszawie adres?

Toruniu adres?

Poznaniu adres?

Wilniuk

[sqh]

Stacjonujący w Warszawie inspektorzy od 1926 urzędowali w gmachu GISZ w Al. Ujazdowskich - tak była w każdym razie adresowana korespondencja. Nie wiem, gdzie wcześniej, mogę tylko przypuszczać, że na przykład w Sztabie Generalnym na Placu Saskim.

W Poznaniu osobnego gmachu Inspektoratu Armii nigdy nie było - Inspektor urzędował właśnie w Warszawie.

Natomiast w Toruniu na pewno był, ale bliższej lokalizacji nie znalazłem - na żadnym z dostępnych mi planów miasta z okresu międzywojennego taki budynek nie figuruje. Być może więc nie był to żaden reprezentacyjny gmach, ale odpowiednio zaadaptowany obiekt w jednym z licznych tamtejszych zespołów koszarowych.

[Kolekcjoner (Marek Z)]

Witam,
w Pamiętnikach" Jerzego Kirchmayera jest następujący opis Inspektoratu w Toruniu.
Inspektorat Armii mieścił się na Rynku Nowomiejskim, na rogu ulicy Jadwigi, w piętrowym, porządnie odnowionym budynku. Piętro zajmowało mieszkanie generała, na parterze było biuro, w podwórzu - garaż. Całość była niewielka, ale wygodna i miła dla oka".
Pozdrawiam,
Marek

[kolekcj]

GISZ był przy Al. Ujazdowskich 1

Inspektoraty były następujące:
Nr1. Wilno
Nr2. Warszawa
Nr3. Toruń
Nr4. Kraków
Nr5. Lwów

O Poznaniu nic nie znalazłem.

Może w książce Bolesława Woszczyńskiego - Ministerstwo Spraw Wojskowych 1918-1939, zarys organizacji i działalności" coś będzie.

[sqh]

A więc w Toruniu to gdzieś tu:

[sqh]

Albo tu:

Jak widać, lokalizacja wielce trafiona - tuż obok Komendy Miasta, Dowództwa OWar-u, kościoła garnizonowego, składnicy saperskiej, koszar...

[sqh]

Trudno powiedzieć, który to był konkretnie numer budynku według numeracji Rynku, ale Marain Sydow w przewodniku Toruń, jego dzieje i zabytki", Toruń 1929, tak pisze:

[zdążamy] ul. Królowej Jadwigi do Rynku Nowomiejskiego. Róg północno-zachodni Rynku zajmuje apteka Pod Lwem, udatny dom neogotycki z pierwszej połowy w. XIX, róg południowo-zachodni gospoda Pod Modrym Fartuszkiem, tradycyjna toruńska gospoda z fasadą barokową (...). Przy Rynku poza tem kilka starych domów, zmodernizowanych (nr. 5 z fasadą stiukową, nr. 8, 15, 22). Po środku wznosi się cerkiew prawosławna, zbudowana w latach 1818-24 (...)."

Może więc Inspektorat to jedna z wymienionych, zmodernizowanych, kamienic?

[Wilniuk]

W miedzyczasie skoro nikt sie nie odzywal poszukalem sam. Wydaje mis sie ze poza Warszawa inspektoraty byly tylko w Wilnie, Lwowie i Toruniu. W zwiazku z tym mam pytanie Kolekcj skad wziales Krakow?

Jesli ktos by chcial zobaczyc siedzibe inspektoratu w Wilnie to ostatnia chwila. Znajduje sie on bowiem na podzamczu a wlasnie Litwini postanowili sobie zbudowac zamek i niedlugo inspektorat zniknie pomiedzy zelbetonowymi murami zamku" Wsrod nich panuje dosc dziwna tendencja wznoszenia sobie nowych zabytkow najpierw Troki (jedyny znany wizerunek zamku widoczny jest na XVI w. monecie o srednicy ok. 8cm)a teraz Wilno gdzie tez oryginalny wizerunek zamku nie jest do konca znany.

[M-i]

3 kwietnia 1921 r. Józef Piłsudski zarządził likwidację Naczelnego Dowództwa Wojsk Polskich, dowództw frontów i armii. Na miejsce rozwiązanych dowództw armii, począwszy od 9 maja 1921 r., rozpoczęto tworzenie Inspektoratów Armii – zalążków przyszłych sztabów armii (armia miała się składać z dwóch korpusów). Powstały one w różnym czasie. Najpóźniej, bo dopiero 15 października 1922 r., zorganizowano Inspektorat Armii nr I z siedzibą w Wilnie. Było to spowodowane długotrwałym zatargiem polsko-litewskim, powstałym w wyniku zajęcia tego miasta jesienią 1920 r. przez wojska gen. Lucjana Żeligowskiego i potrzebą utrzymania na Wileńszczyźnie armii pod dowództwem gen. Edwarda Rydza-Śmigłego.

Na czele Inspektoratów stali generałowie będący równocześnie członkami Ścisłej Rady Wojennej. I tak Inspektorat Armii I z siedzibą w Wilnie (gen. Edward Rydz-Śmigły) działał na terenie Okręgów Korpusów (OK) nr III i IX; Inspektorat Armii nr II w Warszawie (gen. Lucjan Żeligowski) – OK I i X; Inspektorat Armii nr III w Toruniu (gen. Leonard Skierski) – OK VII i VIII, Inspektorat Armii nr IV w Krakowie (gen. Stanisław Szeptycki) – OK IV i V; Inspektorat Armii nr V we Lwowie (gen. Stanisław Haller) – OK II i VI.

[Wilniuk]

M-i jak popatrzysz do Rocznika Politycznego i Gospodarczego na rok 1935 (jeden z ostatnich gdy jeszcze publikowano sporo informacji o charakterze wojskowym, od 1938 r. ze wzgledu na tajemnice wojskowa w tego typu wydawnictwach informacje o armii drastycznie ograniczono) to Krakowa juz nie ma.
Sa nastepujacy inspektorzy:
gen, dyw. K. Sosnkowski z siedziba w Warszawie,
gen. dyw. E. Rydz-Smigly z siedziba w W-wie,
gen. dyw. A Osinski z siedziba w W-wie,
gen. dyw. L. Berbecki z siedziba w W-wie,
gen. dyw. D. Konarzewski z siedziba w W-wie,
gen dyw. T.L. Piskor z siedziba w W-wie,
gen. dyw, G. Orlicz-Dreszer z siedziba w W-wie,
gen. dyw. K. Fabrycy z siedziba w W-wie,
gen. dyw. M. Norwid-Neugebauer z siedziba w Toruniu,
gen. dyw. J. Rummmel (taka pisownia przez u") z siedziba we Lwowie,
gen. dyw. S. Dab-Biernacki z siedziba w Wilnie.

Czy mozesz sprawdzic czy to tylko przeoczenie autorow rocznika czy faktycznie w ktoryms momencie Krakow wypadl.

[kolekcj]

Informacja podana za Mieczysławem Cieplewiczem Wojsko Polskie w latach 1921-1926", Ossolineum 1998. Jest tam więcej informacji. Większość doskonale sparafrazował M-i.

[Wilniuk]

M-i ponawiam pytanie czy na pewno Inspektorat Armii byl w Krakowie do konca istnienia Polski Niepodleglej?

[M-i]

Niestety, nie. Inspektorat w Krakowie funkcjonował tylko do 1926 r. Po powołaniu dekretem Prezydenta RP z 6 sierpnia 1926 r. Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych. zlikwidowano jednocześnie Inspektoraty Armii od I do V oraz generalne inspektoraty broni. Ostatnim inspektorem armii w Krakowie był gen. broni Stanisław Szeptycki (do 30 czerwca 1926 r.).
Nowych inspektorów armii i generałów do prac przy GISZ mianowano rozkazem z 31 sierpnia 1926 r. Funkcje nowych inspektorów armii objęli:
- w Warszawie: gen. broni Lucjan Żeligowski, gen. dyw. Aleksander Osiński, Jan Romer, Józef Rybak, Edward Rydz-Śmigły;
- w Toruniu: gen. dyw. Leonard Skierski;
- w Wilnie: gen. dyw. Wacław Fara;
- we Lwowie: gen. dyw. Mieczysław Norwid-Neugebauer.

[Wilniuk]

Ok. Dziekuje.

[sqh]

Odświeżam wątek, gdyż spróbowałem sporządzić zestawienie wszystkich inspektorów armii. Oczywiście są tu luki; problemem są także większe czy mniejsze sprzeczności między datami, podanymi w dostępnych opracowaniach. Jedynym źródłem, jakim dysponowałem, były zaś - przeglądane pod innym zupełnie kątem - rozkazy GISZ z różnych lat, z rodzielnikami, zawierającymi nazwiska aktualnych inspektorów i generałów do prac, tudzież pisma tych generałów do GISZ. A ponieważ właśnie skończył się sezon w CAW-ie, przedstawiam dotychczasowe ustalenia:


I. okres 1921-1926

IA nr 1 - Wilno
1921-1926 Edward Rydz-Śmigły

IA nr 2 - Warszawa
1921-1922 Tadeusz Jordan-Rozwadowski
1922-1925 Lucjan Żeligowski

IA nr 3 - Toruń
1921-1926 Leonard Skierski

IA nr 4 - Kraków
1921-1926 Stanisław Szeptycki (z przerwą VI-XII 1923 - czy powołano zastępcę?)

IA nr 5 - Lwów
1921-1923 Stanisław Haller


II. okres 1926-1939

IA Wilno
1926 Wacław Fara
1926-1939 Stefan Dąb-Biernacki

IA Lida
1926-1937 Gustaw Orlicz-Dreszer (sic! po wypadku, w rozdzielniku dodawano Ś.P." przed nazwiskiem, a dokument trafiał do I oficera sztabu jego Inspektoratu)
1937-1939 Mieczysław Norwid-Neugebauer

IA Baranowicze
co najmniej od 1929-1939 Tadeusz Piskor

IA Polesie
1926-1930 Józef Rybak
1930-1939 Kazimierz Sosnkowski

IA Wołyń
1926-1930 Kazimierz Sosnkowski(?)
co najmniej 1933-1935 Edward Rydz-Śmigły
1935-1939 Stanisław Burhardt-Bukacki

IA Lwów (Podole)
1926-1929(?) Mieczysław Norwid-Neugebauer
1929-1934(?) Juliusz Rómmel
1934-1939 Kazimierz Farbycy

IA Kraków (Śląsk)
1928-1938 Leon Berbecki
1938-1939 Antoni Szylling (w GISZ od 1937 - chyba bez przydziału)

IA Łódź
1935-1939 Juliusz Rómmel

IA Poznań
1926-1935 Aleksander Osiński
1935-1939 Tadusz Kutrzeba

IA Toruń
1926-1927 Leonard Skierski
1932-1935 Mieczysław Norwid-Neugebauer
1935-1939 Władysław Bortnowski

IA Warszawa
1927-1931 Leonard Skierski
1931-najpóźniej 1933 Edward Rydz-Śmigły
1939 Emil Przedrzymirski-Krukowicz


Nie znalazłem zaś żadnych pewnych informacji, jakie konkretnie odcinki mieli przydzielone w latach:

1926-1927 Lucjan Żeligowski
1926-1932 Jan Romer
1931-1935 Daniel Konarzewski
1935-1937 Mieczysław Norwid-Neugebauer

Czekam na poprawki i uzupełnienia - może uda się nam to zestawienie doprowadzić do końca?

[M-i]

Ostatnia obsada GISZ z 24 sierpnia 1939 r. byla nastepujaca:
1) inspektorzy armii:
gen. broni K. Sosnkowski,figuruje rowniez gen. Berbecki, mimo przejscia w stan spoczynku)
gen. dyw. M. Norwid-Neugebauer, J. Rommel, T. Piskor, S. Dab-Biernacki, K. Fabrycy, T. Kutrzeba, S. Burhardt-Bukacki i W. Bortnowski.
Gen. Krukowicz-Przedrzymirski nigdy nie byl inspektorem armii. Inspektorem armii mogl zostac co najmniej general dywizji. Generalowie brygady zajmowali stanowiska generalow do prac przy GISZ

[Woj42]

Wedle Staweckiego (Słownik biograficzny generałów..."):
Norwid-Neugebauer - od 12 XII 1935 inspektor armii w Warszawie.
Konarzewski - od 2 VI 1931 inspektor armii z siedzibą w Warszawie, gdzie zmarł 3 IV 1935 r.
Żeligowski: po przewrocie majowym przewodniczący Komisji Likwidacyjnej, po kilkutygodniowym przewodnictwie powrócił na stanowisko inspektora armii (a skoro był w Warszawie, to wynikać się zdaje, że tam właśnie powrócił - dop. Woj). 31 VIII 1927 r. na własną prośbę przeszedł w stan spoczynku.

[sqh]

M-i --> To był skrót myślowy :-) Celowo też nie podawałem stopni przy nazwiskach, bo się zmieniały w trakcie.

Woj42 --> Tak, ze Staweckiego też korzystałem i nie wykluczam, że jest tak, jak piszesz, ale jest też pewien problem, o którym już tu mówiliśmy - w Warszawie w danym momencie miało siedzibę kilku generałów, ale tylko jeden z nich był Inspektorem Armii Warszawa", co nie zawsze da się wyłapać z analizowanego tekstu.

I tak Konarzewski miał siedzibę w Warszawie od 1931, ale ja widziałem na przykład pismo Śmigłego z tego roku, który jako Inspektor Armii uprzejmie prosi" - nie pamiętam dokładnie kogo, ale mam to zapisane - by informowano go zawczasu o pracach fortyfikacyjnych, prowadzonych na jego odcinku. A chodziło o modernizację Fortu II w Osowcu.

[Woj42]

I tak Konarzewski miał siedzibę w Warszawie od 1931, ale ja widziałem na przykład pismo Śmigłego z tego roku, który jako Inspektor Armii "uprzejmie prosi - nie pamiętam dokładnie kogo, ale mam to zapisane - by informowano go zawczasu o pracach fortyfikacyjnych, prowadzonych na jego odcinku. A chodziło o modernizację Fortu II w Osowcu."

L. Wyszczelski (Wojsko Piłsudskiego. Wojsko Polskie w latach 1926-1935", Warszawa 2005, s.47) stwierdza:
Piłsudski postanowił też, że zadaniem inspektorów armii i generałów do prac przy GISZ oraz generałów inspekcjonujących z raminia GISZ będzie kontrolowanie oddziałów według wytycznych opracowanych przez Biuro Inspekcji GISZ. Inspekcje prowadzili oni w porozrzucanych po różnych DOK i ciągle zmianianych odziałach i związkach taktycznych. Tak więc pojęcie "jego odcinek było rzeczą dość problematyczną.
Z kolei u Staweckiego, w opracowaniu "Wojsko Marszałka Józefa Piłsudskiego 12 V 1926 - 12 V 1935 (Warszawa 2004) jest cały podrozdział poświęcony inspektorom armii, w tym (na s. 49) tabela zawierająca zestawienie inspektorów armii i generałów do prac przy GISZ w latach 1926-1935. Jak podaje autor, opublikował on wcześniej jeszcze obszerniejsze opracowanie tego tematu - w Księdze Jubileuszowej Muzeum Wojska 1968-1998", pod. red. E. Łagunionka, Białystok 1999, s. 179-194.