15. Waffen-Gren.Div. der SS w walce o Złotów, Jastrowie i Podgaje w 1945 roku (cz. I)

[grzeb]

W 2000 roku na terenie Berlina odnaleziono archiwum sztabu łotewskiej 15. Waffen-Gren.Div. der SS. Dokumenty pochodzące z lat 1944-1945 były zachowane w doskonałym stanie. Pod koniec 2006 roku od prywatnego kolekcjonera, za kwotę 55 000 euro odkupił je rząd Republiki Łotewskiej i wkrótce udostępnił badaczom. Dokumenty te, w kontekście walk łotewskiej dywizji z 1. Armią Wojska Polskiego, stanowią wielką wartość historyczną. Niniejszy artykuł jest próbą rekonstrukcji zmagań bojowych, które miały miejsce w styczniu 1945 roku na przedpolu Wału Pomorskiego.
W sierpniu 1944 roku resztki 15. Waffen-Gren.Div. der SS (lettische Nr.1), zniszczonej na froncie wschodnim, zostały przewiezione na Pomorze, gdzie na terenie SS-Tr.Üb.Pl. „Westpreußen” rozpoczęto proces odtwarzania dywizji. W styczniu 1945 roku dyslokacja oddziałów dywizji była następująca: sztab dywizji znajdował się w Zalesiu (Saalesch), Waffen-Gren.Rgt.d.SS 32 w rejonie Studzienic (Stüdnitz), Waffen-Gren.Rgt.d.SS 33 w rejonie Płociczna (Grünthal), Waffen-Gren.Rgt.d.SS 34 w rejonie Trzebieni (Tremborn), Waffen-Art.Rgt.d.SS 15 w Dziemianach (Sophienwalde). 21 stycznia 1945 roku oddziałom stacjonującym w SS-Tr.Üb.Pl. „Westpreußen” ogłoszono hasło alarmowe „Werwolf”. Oznaczało to natychmiastowe utworzenie szeregu oddziałów alarmowych z jednostek szkolnych i zapasowych SS oraz przygotowanie do użycia bojowego 15. Waffen-Gren.Div. der SS. Jednak proces odbudowy dywizji nie był jeszcze zakończony. Nie wszystkie bataliony grenadierów zostały w pełni odtworzone. Dywizji brakowało dużej ilości oporządzenia bojowego, broni maszynowej, haubic polowych i przede wszystkim samochodów ciężarowych – a miała 10 304 żołnierzy (w tym 279 oficerów), 12 lekkich i dwie ciężkie haubice polowe oraz 11 dział przeciwpancernych. W tej sytuacji skierowano na front pułki grenadierów w składzie dwubatalionowym i tylko jeden zbiorczy dywizjon artylerii. Pododdziały, które nie osiągnęły gotowości bojowej, pod dowództwem Sturmbannführera Karlisa Rebergsa (dowódca Waffen-Art.Rgt.d.SS 15) pozostały w dyspozycji komendanta SS-Tr.Üb.Pl. „Westpreußen” Standartenführera Ernsta Meyera lub odesłano je do Gdańska – w tym większość Waffen-Art.Rgt.d.SS 15, II./Waffen-Gren. Rgt.d.SS 32, III./Waffen-Gren.Rgt.d.SS 33, III./Waffen-Gren.Rgt.d.SS 34, Waffen-FE.Btl.d.SS 15, Waffen-Jäg.Kp.d.SS 15 i Waffen-Bau-Kp.d.SS 15.
22 stycznia dywizji przydzielono grupę bojową Hauptsturmführera Helmuta Joachima. Grupa powstała 21 stycznia 1945 w Brusach (Bruss). W sile trzech kompanii wystawił ją SS-Gren. Ausb.u.Ers.Btl. 35. Hauptsturmführerowi Joachimowi dodatkowo podporządkowano jako II batalion grupę Hauptsturmführera Karla Reinela, zorganizowaną z 7. i 8. kompanii szkolnej SS-Unterführerschule Lauenburg (Lębork) oraz jako III batalion grupę Hauptsturmführera Diedricha sformowaną z SS-und-Waffen-Unterführerschule SS-Tr.Üb.Pl.”Westpreußen” Reckow (Rekowo) – trzy kompanie. 22 stycznia grupa Joachim posiadała 27 oficerów, 171 podoficerów i 1050 żołnierzy
Już 23 stycznia czołowe elementy dywizji weszły do działań bojowych na północ od Nakła (Nakel). Po początkowym sukcesie, zakończonym zdobyciem miasta w dniu 24 stycznia, przez kolejne dni dywizja próbowała powstrzymać działania ofensywne radzieckiej 2. APanc Gw i 47. Armii. 26 stycznia w rejonie miejscowości Karnówko (Alt-Linden), podczas jazdy na stanowisko dowodzenia, Waffen-Gren.Rgt.d.SS 32 dostał się do niewoli radzieckiej i wtedy prawdopodobnie natychmiast został zastrzelony dowódca dywizji, Oberführer Herbert von Obwurzer. Zastąpił go szef sztabu XVI KA SS Oberführer Adolf Ax, ponieważ wyznaczony na dowódcę Standartenführer dr Eduard Deisenhofer nie dotarł do dywizji i też zaginął – odnalazł się 31 stycznia w Wałczu (Deutsch Krone). 28 stycznia w ciężkich walkach dywizja utraciła Więcbork (Vandsburg), a następnego dnia Sypniewo (Wilckenwalde).
Walki o Złotów
Od popołudnia 29 stycznia 1945 roku dywizja, pobita przez radziecki 125. KS z 47. Armii pod Sypniewem, Dźwiersznem (Dreidorf) i Witrogoszczą (Güntergost), w nieładzie wycofywała się do Złotowa (Flatow). Oddziały radzieckie z pojedynczymi czołgami atakowały skrzydła rozbitych oddziałów łotewskich. Część oddziałów, dowodzona przez Standartenführera Vilisa Janumsa (Waffen-Gren.Rgt.d.SS 33), została okrążona w rejonie Dorotowa (Dorotheenhof). Aby osłonić chaotyczny odwrót, na rozkaz dowódcy dywizji Oberführera Adolfa Axa Sturmbannführer Julijs Kilitis z resztkami swojego I./Waffen-Gren. Rgt.d.SS 34 utworzył pozycje osłonowe w miejscowości Kujan (Kujan) na głównej drodze z Sypniewa do Złotowa. Tam znajdowała się już na pozycjach słaba 2./Pol.Ausb.Btl. „Weistpreußen” kapitana policji Mockera. Jako wsparcie Sturmbannführer Kilitis otrzymał dodatkowo 1./Waffen-Pz.Jag.Abt.d.SS 15 Hauptsturmführera Janisa Lusisa z paroma działami przeciwpancernymi. Pod Kujanem znajdowały się też pozycje ogniowe I./Waffen-Art.Rgt.d.SS 15. Pod tą osłoną łotewskie oddziały koncentrowały się w Złotowie. Sztab 15. Waffen-Gren.Div. der SS z Oberführerem Axem w ostatniej chwili przemknął przed lufami radzieckich czołgów i o godzinie 18:20 dotarł do Złotowa, gdzie natychmiast przystąpił do porządkowania rozbitych oddziałów i organizowania obrony miasta. Rozkazał on Sturmbannführerowi Augustsowi Alksnitisowi (dowódca I./Waffen-Gren. Rgt.d.SS 32) zebranie pododdziałów i obsadzenie nimi pozycji obronnych przed miastem. Na prawo od głównej drogi powinna się znaleźć grupa bojowa Viksne (Waffen-Gren.Rgt.d.SS 34 z podporządkowanym III./Waffen-Gren.Rgt.d.SS 32), na lewo zaś grupa bojowa Janums (Waffen-Gren.Rgt.d.SS 33 z podporządkowanym I./Waffen-Gren.Rgt.d.SS 32). Do czasu przybycia Standartenführera Janumsa ze sztabem swojego pułku Sturmbannführer Alksnitis został wyznaczony na dowódcę odcinka. Dalej, na zachód, linie zaporowe wzdłuż torów kolejowych miały stworzyć oddziały utworzone ze służb tyłowych: na prawo od drogi grupa Sturmbannführera Harrego Behrndta (aptekarz dywizyjny), na lewo Sturmbannführera dr Friedricha Wahla (IVc – weterynarz dywizyjny). Sturmbannführer Sepp Schwörer (IVa – intendent dywizyjny) otrzymał polecenie wysłania po jednym oficerze do miejscowości Święta (Schwente) i na skrzyżowanie dróg 4 kilometry na północny wschód od Złotowa w celu zbierania rozbitków i kierowania ich do Złotowa.
Późnym wieczorem 29 stycznia położenie dywizji było skrajnie krytyczne. Z oddziałów bojowych w mieście zgromadziły się na razie tylko resztki Waffen-Gren.Rgt.d.SS 32 Sturmbannführera Fridrichsa Rubenisa, które wyrwały się z okrążenia w miejscowości Rudna (Ruden): słaby I./Waffen-Gren.Rgt.d.SS 32 Sturmbannführera Alksnitisa, dwie kompanie z III./Waffen-Gren.Rgt.d.SS 32 Hauptsturmführera Martinsa Silinsa (10./ i 12./) oraz jednostki pułkowe – kompania dział piechoty (13./) i kompania przeciwpancerna (14./), walczące jako piechota. Hauptsturmführer Silins ze sztabem batalionu i dwiema kompaniami zaginął. Łącznie tego dnia zaginęło sześciu oficerów pułku. Cały Waffen-Gren.Rgt.d.SS 33 Standartenführera Janumsa wraz z Waffen-Füs.Btl.d.SS 15 Hauptsturmführera Hansa Pomrehna z resztkami Waffen-Pi.Btl.d.SS 15 przedzierał się lasami do Złotowa. Grupa bojowa Viksne (sztab Waffen-Gren.Rgt.d.SS 34, resztki I./Waffen-Gren.Rgt.d.SS 34, 1./Waffen-Pz.Jag.Abt.d.SS 15, 2./Pol.Ausb.Btl. „Weistpreußen”) broniła się po obu stronach Kujana. Około godziny 19:00 do jej pozycji przebił się II./Waffen-Gren.Rgt.d.SS 34 Hauptsturmführera Peterisa Balodisa, wzmacniając obronę. Inny odcięty oddział łotewski w sile kompanii wycofał się na południe do Kleszczyny (Kleschin), gdzie połączył się z kompanią ozdrowieńców porucznika Zeisigera. Zaatakowany przez radziecki batalion, znalazł się w całkowitym okrążeniu.

Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 4/2013

[steell]

Fajnie tylko kompletnie brak informacji z kim walczyły pododdziały, trochę tak jakby walczyli z duchami, albo całą ACz.

[grzeb]

Kilka mapek obrazujących walki w I-II.1945 r.:
1 - fortyfikacje Wału Pomorskiego w pasie natarcia 1armii WP
2 - położenie stron pod koniec 3 lutego 1945r, na kierunku działań wojsk prawego skrzydła 1 Frontu Białoruskiego
3 - przebieg działań na przedpolu Wału Pomorskiego w dniach 1-3 lutego 1945r.
4 - umocnienia obszaru Pomorza
5 - położenie stron i decyzja dowódcy 1 Frontu Białoruskiego z 28 stycznia 1945r.

http://www.forum.dawna.pila.pl/viewtopic.php?f=4&t=961

[grzeb]

Mord dokonany na polskich jeńcach wojennych we wsi Podgaje:
http://www.dws-xip.pl/LWP/art1.html

[grzeb]

http://forum.axishistory.com/viewtopic.php?t=83496

[grzeb]

15. Waffen-Gren.Div. der SS w 1945 roku (cz. II)

W 2000 roku na terenie Berlina odnaleziono archiwum sztabu łotewskiej 15. Waffen-Gren.Div. der SS. Dokumenty pochodzące z lat 1944-1945 były zachowane w doskonałym stanie. Pod koniec 2006 roku rząd Republiki Łotewskiej odkupił je od prywatnego kolekcjonera za kwotę 55 000 euro i wkrótce udostępnił badaczom. Dokumenty te, w kontekście walk łotewskiej dywizji z 1. Armią Wojska Polskiego, mają wielką wartość historyczną. Niniejszy artykuł jest próbą rekonstrukcji zmagań bojowych, które miały miejsce w styczniu i lutym 1945 roku na przedpolu Wału Pomorskiego.

2 lutego 1945 roku w późnych godzinach wieczornych oddziały polskie opanowały Jastrowie. Oddziały 15. Waffen-Grenadier Division der SS, broniące miasta nocą z 2 na 3 lutego, wycofywały się w kierunku miejscowości, której nazwa miała się wkrótce stać jednym z symboli bestialstwa wojsk SS. Była to wieś Podgaje. Już od 30 stycznia w jej okolicy toczyły się walki, w których ze strony polskiej brała udział 1. Dywizja Piechoty. Dla oddziałów łotewskich Podgaje, leżące na lewym skrzydle dywizji, stanowiły ważny punkt etapowy i drogę odwrotu.

Podgaje – zagłada 4. kompanii 3. pułku piechoty – uwertura
Wieś Podgaje (Flederborn) znajdowała się na pozycji obronnej Küddow-Linie, będącej częścią Blücher-Stellung. Pierwsza linia okopów przebiegała bezpośrednio po zachodniej stronie rzeki Grudna, druga przechodziła po linii wzgórz na zachód od drogi. W rejonie tym wysunięta pozycja obronna znajdowała się na wschodnim brzegu rzeki Gwda wokół miejscowości Grudna. W drugiej połowie stycznia pozycje obronne w Podgajach obsadziła 3./Alarm. Btl. 94 porucznika Behrensa. Prawdopodobnie przed 25 stycznia do Podgajów przybyła 1./Fah.Rgt. 5 kapitana Brunsa. Kompania otrzymała zadanie zajęcia pozycji obronnych po obu stronach wsi i prowadzenia rozpoznania w kierunku Kamienia (Hohenfier) i Radawnicy (Radawnitz). W tej sytuacji 3./Alarm.Bt. 94 porucznika Behrensa została wycofana do Wałcza.

Od 29 stycznia Podgaje stały się punktem etapowymoddziałów zaopatrzenia 15. Waffen-Gren. Div. der SS, dostarczających amunicję i żywność oddziałom frontowym ze składów w Tr.Üb.Pl. Hammerstein Czarne). Rejon ten obsadziła też kompania saperów z Auffrisch.Rgt. 59.

Przed południem 30 stycznia przez Podgaje do Jastrowia wycofała się część konnego plutonu żandarmerii (Gandarmerie-Reiterzug Flatow), który pod Radawnicą starł się z czołówką radzieckiego 16. pułku kawalerii gwardii (4. Dywizja Kawalerii Gwardii z 2. Korpusu Kawalerii Gwardii). Zaalarmowana kompania kapitana Brunsa przygotowała się do obrony. Około południa pojawiły się czołowe oddziały 16. pułku kawalerii gwardii podpułkownika Grobca. Wkrótce na prawo rozwinęły się dodatkowo szwadrony 11. pułku kawalerii gwardii podpułkownika Szewczenki. Po odrzuceniu niemieckich ubezpieczeń kawalerzyści dotarli nad rzekę. Rosjanie nie byli jednak w stanie zdobyć elektrowni Podgaje, mimo że most nad zaporą nie został całkowicie zniszczony. Podchorążowie utrzymali linię rzeki Gwda. Inaczej wyglądała sytuacja na południowym odcinku obrony w Grudnej. Kiedy niemieccy saperzy podjęli próbę wysadzenia żelaznego mostu, dotarła tam grupa starszyny (sierżanta) Buryndina z zadaniem zorganizowania stanowiska obserwacyjnego dla baterii moździerzy. Rosjanie zaskoczyli i zlikwidowali trzech saperów usiłujących wysadzić most. Następnie przeprawili się na drugi brzeg. Dzięki tym działaniom wkrótce przekroczył rzekę oddział przedni 16. pułku kawalerii gwardii. O godzinie 14:00 radzieccy kawalerzyści, wsparci przez 184. pułk czołgów i 1459. pułk dział pancernych, uderzyli bezpośrednio na Podgaje. Jednak podchorążowie za cenę znacznych strat zastopowali dalszy atak i odrzucili Rosjan, niszcząc przy tym działo pancerne SU-76 z 1459. pułku dział pancernych. Radzieckie oddziały obeszły wtedy Podgaje od południowego zachodu. Mimo odparcia radzieckiego ataku na Podgaje około godziny 17:45 do sztabu 15. Waffen-Gren.Div. der SS dotarł nieprawdziwy meldunek, że Rosjanie zajęli wieś.

Wieczorem 30 stycznia podchorążowie z 1./Fah. Rgt. 5 otrzymali rozkaz powrotu do Bornego Sulinowa. Nocą rozpoczęło się opuszczanie stanowisk obronnych. Po północy 31 stycznia lewoskrzydłowy pluton podporucznika Buchholza (40 podchorążych) z 1./Fah.Rgt. 5 znajdował się na stacji kolejowej w Okonku, oczekując na odjazd. Wtedy uderzyli Rosjanie; pluton podporucznika Buchholza wycofał się w kierunku miejscowości Borucino.

O świcie 31 stycznia osłaniająca Podgaje mała grupa saperów z Pi.Kp./Auffrisch.Rgt. 59 ostrzelała wyjeżdżającą z lasu od strony Grudnej niewielką radziecką kolumnę samochodów ciężarowych, holującą działa. Rosjanom udzielił pomocy oddział zwiadowców z polskiego 3. pułku piechoty z 1. DP. Oddział ten – jeszcze przed południem poprzedniego dnia – dowódca 3. pułku piechoty pułkownik Aleksander Archipowicz wysłał w celu rozpoznania rejonu Podgajów. Zwiadowcy dotarli pod Podgaje, odrzucając Niemców i zajmując wieś. Kiedy rozbiegli się po wsi plądrując domy, od strony Okonka zbliżyła się mieszana kolumna niemieckich oddziałów: samochodów i wozów konnych. Były to prawdopodobnie główne siły kompanii saperów Auffrisch. Rgt. 59, które okrężną drogą przez Okonek wycofały się z Lędyczka. Polscy zwiadowcy ostrzelani z broni maszynowej i ogniem moździerzowym ponieśli straty. Następnie zagrożeni oskrzydleniem przez oddział narciarzy odskoczyli do Grudnej, gdzie zajęli pozycje obronne. Ten pierwszy polski wypad na Podgaje, zorganizowany rano 31 stycznia, zakończył się więc porażką.

Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 5/2013

[grzeb]

https://forum.ioh.pl/viewtopic.php?t=19212

[zlotowiak]

Witam serdecznie. Jest ktoś jeszcze tu w tym dziale Panowie ?? Pozdrawiam

[znaziołek]

Witaj, ja się tu od jakiegoś czasu pojawiam :)

[zlotowiak]

Witam witam. Skąd jesteś ?? Ja Złotów.