Powojenne losy mjr Kosa" Stefana Gądzio

[IVAN VII]

Stefan GĄDZIO (1900-1945)
„Kos”, „Bogumił”, „Marek” , uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, podoficer, a następnie oficer służby stałej WP, uczestnik Kampanii Wrześniowej 1939, Komendant: Obwodu Częstochowa SZP/ZWZ, Komendant Obwodu Jędrzejów ZWZ/AK, Inspektor Inspektoratu Starachowice AK, szef Oddziału VI Komendy Okręgu Radomsko-Kieleckiego. Kontynuuje działalność niepodległościową w „NIE”- DSZ. Zamordowany w pierwszych dniach sierpnia 1945 w Kielcach przez funkcjonariuszy UB.
Z początkiem kwietnia 1945 Stefan Gądzio wydaje polecenie ppor./kpt. Antoniemu Hedzie „Szaremu” udania się do Częstochowy na spotkanie z „Siwym” w celu omówienia spraw demobilizacji żołnierzy znajdujących się w oddziałach leśnych. Wcześniej Gądzio kategorycznie zabrania „Szaremu” pertraktacji w sprawie ujawniania się Akowców przed komisjami likwidacyjnymi. Gądzio przekazuje też „Szaremu” decyzję „NIE”-DSZ o konieczności zlikwidowania zdrajcy Bolesława Czerwińskiego „Wira”, który przyczynił się do aresztowania 27.03.45 ppłk. Antoniego Żółkiewskiego „Lina” (dowódca 2. DP Leg. AK) i 17.04.45 Michała Mandziary „Siwego”. S. Gądzio poleca „Szaremu” przygotowanie rozbicia więzienia w Kielcach celem uwolnienia aresztowanych. Udana akcja następuje 4/5.08.45 r.
W ramach działalności „NIE”-DSZ S. Gądzio wraz z H. Piaseckim „Zolą” wydaje w Kielcach pra-sę niepodległościową. Po wyjściu 4.08.45 r. z zakonspirowanej drukarni zostaje aresztowany 3
przez UB (wg. Antoniego Hedy po wskazaniu go przez zdrajcę Zygmunta Szewczyka „Bartka”). Po brutalnym śledztwie 5 lub 6 sierpnia, major Stefan Gądzio zostaje zamordowany. Nie jest znane miejsce jego pochówku.

Prezydent RP Lech Kaczyński nadał pośmiertnie za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Stefanowi Gądzio pseud. „Kos”, „Bogumił”, „Marek”.

Mjr Stefan Gądzio uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, oficer służby stałej Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej, uczestnik Kampanii Wrześniowej 1939 r. W 1941 r. Stefan Gądzio został Komendantem Obwodu ZWZ-AK Jędrzejów, a w 1944 r. szefem Oddziału VI (Biuro Informacji i Propagandy) Komendy Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK. Aresztowany przez UB w sierpniu 1945 r. został zamordowany po brutalnym śledztwie w wieku 45 lat. Do dziś nie jest znane miejsce jego pochówku.

Zgodnie z życzeniem rodziny Order przekazany został przez przedstawiciela Kancelarii Prezydenta RP do Izby Pamięci Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 im. gen. Stefana Roweckiego „Grota” w Jędrzejowie podczas uroczystych obchodów Święta Niepodległości w dniu 12 listopada.

Stefan Gądzio w Jędrzejowie pełnił m.in. funkcję Komendanta Obwodu Jędrzejów ZWZ-AK do grudnia 1943 r. W lutym 1944 r. dowodził brawurową akcją odbicia pięciu żołnierzy AK z Gestapo w Jędrzejowie. W mieście znajduje się ulica jego imienia oraz pomnik odsłonięty w 60. rocznicę zamordowania majora.

Czy ktoś z Was może uzupełnić relację o powojennych losach mjra Kosa" ?
Rodzina bezskutecznie usiłowała to ustalić... Na cmentarzu w Częstochowie jest symboliczny grób.

[41pp]

Poruszyłem ten temat,
http://www.ziemiaczestochowska.fora.pl/ii-wojna-swiatowa,12/kpt-mjr-stefan-gadzio,70.html
Ale może się mylę, wspólnie mam nadzieję, znajdziemy następnego Majora", o ile wiem, /pamiętam/, to Jego żona Maria zmarła ok. 70-tego roku, w bloku przy ul. Kilińskiego w Częstochowie.
Trzeba zabrać się za, weryfikację" faktów.
Pozdrawiam i dziękuję, za zainteresowaniem tematem!
GW.

[IVAN VII]

Witam ! Wojenne losy Stefana Gądzio znam dobrze to nasz kuzyn.
Po aresztowaniu żony Kosa" Marii , absolwentki Sorbony, nauczycielki jęz.francuskiego ich trzyletnim synem zajęła się moja Mama która specjalnie w tym celu przyjechała z Warszawy do Częstochowy.Marię Niemcy wywieżli do obozu w Ravensbruck,rodzina musiała opuścić dom przy obecnej ulicy gen Dąbkowskiego/w domu tym po rozbudowie mieści się plebania
Parafii St Kostki / Mama wraz z synem Stefana Gądzio zamieszkała przy ul Jasnogórskiej. Stefan Gądzio zaginął w sierpniu 45 roku... Wieloletnie starania rodziny ustalenia jego powojennych losów i ustalenia miejsca pochówku nie dały rezultatów. Maria Gądzio uczyła francuskiego w częstochowskich liceach .Zmarła w Częstochowie w 1980 roku.
Wojenne losy Majora opisane książkach :
Okręg Radomsko-Kielecki Armii Krajowej Jodła" IW PAX 1988
aut. Wojciech Borzobohaty
W Jędrzejowskim Obwodzie AK PIW 1986
aut. Andrzej Ropelewski
/ w obu pozycjach zdjęcia /

[41pp]

Niezmiernie się cieszę, że ktoś pamięta Panią Marię, wróciła z Kz-RV, z odmrożoną twarzą. Na początku 50-latek, to ja byłem trochę, ezprizorny", rzymałem się Jej spódnicy", zabierała mnie, do tego parterowego domu, gdzie mieszkała, z Pepitą", /Janina Balcerowicz/ ????
Kościoła nie było, na Glogera, naprzeciw Sowierów, sadziliśmy ziemniaki.
Takie czasy!!
No i to malowanie lalek! Ale to już ew. na pw.
Cóż mi pozostało po Pani Marii!! Dostałem od Niej w 67- roku, prezent, książkę Premier de korde" , w języku wiadomym".
Ale pora wrócić do tematu!
Czyli Majora.
PS. te publikacje znam,
Spróbuję coś dogrzebać! Ale to jak zwykle CZAS".
PS. Jak widać, te moje amiary", były w 90% chybione, ale tylko ten się nie myli, który nic nie robi.
Pozdrawiam
GW

[Czlowieksniegu]

Stefan GĄDZIO (1900-1945)
„Kos”, „Bogumił”, „Marek” , uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, podoficer, a następnie oficer służby stałej WP, uczestnik Kampanii Wrześniowej 1939, Komendant: Obwodu Częstochowa SZP/ZWZ, Komendant Obwodu Jędrzejów ZWZ/AK, Inspektor In-spektoratu Starachowice AK, szef Oddziału VI Komendy Okręgu Radomsko-Kieleckiego. Kontynuuje działalność niepodległościową w „NIE”- DSZ. Zamordowany w pierwszych dniach sierpnia 1945 w Kielcach przez funkcjonariuszy UB.
Urodził się 25.10.1900 r. w Eufeminowie gmina Gałków w pobliżu Łodzi, syn Walentego i Marianny z Sądkowskich. Do Wojska Polskiego powołany 3.03.1920 r. i przydzielony do 28. Pułku Strzelców Kaniowskich. Uczestniczy w walkach nad rzeką Autą, pod Lidą, Grodnem, Ostrowią Mazowiecką oraz w rejonie Jabłonny w Bitwie Warszawskiej. Mianowany kapralem 1.12.21, plutonowym 1.03.22 pełni funkcję dowódcy plutonu. Podoficerem zawodowym zostaje 24.05. 23 r. Po ukończeniu dwuletniej Oficerskiej Szkoły dla Podoficerów w Bydgoszczy awan-sowany na podporucznika 27.08.28 r.
W latach 1928-1934 służy 27. pułku piechoty w Częstochowie. W 1931 r. awansowany do stopnia porucznika dowodzi 2. kompanią ckm. W 1934 r. został skierowany do Korpusu Ochro-ny Pogranicza, pułk „Głębokie” na Wileńszczyźnie. W 1935 r. kończy kurs w Centrum Wyszko-lenie Piechoty (CWP) w Rembertowie. Awansowany w korpusie oficerów piechoty 18.03.36 r, ze starszeństwem z dniem 1.01.36 r., na stopień kapitana. Wykładowca wyszkolenia strzelec-kiego i broni w CWP do września 1939 r. W Kampanii Wrześniowej walczy w 39. Dywizji Pie-choty rez., w ramach Armii „Lublin”. 21.09 ranny w bitwie pod Cześnikami k. Zamościa. Unika niewoli i po wyleczeniu przybywa do Częstochowy. Tu rozpoczyna pracę konspiracyjną w SZP, od 1940 r. pełni funkcję Komendanta Obwodu Częstochowa ZWZ. W sierpniu 1941 r. miano-wany zostaje Komendantem Obwodu Jędrzejów ZWZ używając pseudonimu Kos. „Kos” wraz ze swym zastępca „Halnym” (ppor./kpt Józef Kurek przeniesiony wraz z „Kosem” do Jędrzejo-wa) umacnia siatkę terenową, uaktywnia szkolenia wojskowe organizując kursy dla przedpobo-rowych, dla podoficerów oraz konspiracyjne szkoły podchorążych. Wzmacnia działalność wy-wiadowczą i kontrwywiadowczą. Organizuje patrole sabotażowo-dywersyjne do czynnej walki z administracją okupanta, konfidentami i kolaborantami, patrol pod dowództwem ppor./por. Hiero-nima Piaseckiego „Zoli” dokonuje 30.05.43 r. w Jędrzejowie udanego zamachu na gestapow-ców Kappa i Tierlinga (pozostałymi dowódcami patroli sabotażowo-dywersyjnych byli kpr. pchor. Władysław Tykwyński „Krata” i kpr. pchor./ppor. cz.w. Zbigniew Grabowski „Czarny”). Wiele czasu poświęca sprawom informacji i propagandy (wydawane jest pismo Obwodu „W Marszu”) oraz łączności (szef referatu łączności Obwodu por./kpt. Wincenty Wójcicki „Łysek”). Na terenie Obwodu w czasie gdy dowodzi nim „Kos” odebrane zostają dwa zrzuty lotnicze (operacja FILE - 20/21.02.43,operacjaOHIO1-18/19.12.43r.).
2
Zabezpiecza planowany wybuch powstania organizując Wojskowa Służbę Ochrony Powstania. Duża uwagę poświęca przygotowaniu zaplecza bytowego do działalności operacyjnej Obwodu. Z członkami przedwojennego Związku Ziemian uzgadnia wysokość i rodzaj materialnej pomocy dla AK. Współpraca ta zapewnia wyżywienie oddziałom dywersyjnym oraz pomoc materialną rodzinom aresztowanych.
Decyzją Komendy Okręgu Radomskiego-Kielecko AK (9.12.43 r.) mianowany na stopień majora ze starszeństwem z dniem 11.11.43 r.
Funkcję komendanta Obwodu Jędrzejów pełni do grudnia 1943 po czym na wskutek uzgodnień scaleniowych, na rozkaz komendanta Okręgu płk. dypl. Stanisława Dworzaka „Daniela”, przy-kazuje ją por./ kpt. Kacprowi Niemcowi „Mirowi” z BCH. Przekazywanie Obwodu trwa do maja 1944 r. W tym okresie (2.02.44 r.) dowodzi brawurową akcją odbicia pięciu żołnierzy AK z Ge-stapo w Jędrzejowie (ściągnięta z Wodzisławia grupa dywersyjna sierż./ppor. cz.w. Józefa Maja „Balleta” wykonuje zadanie bez strat własnych). Jego odejście z Jędrzejowa, gdzie tyle dokonał, nie przyszło mu łatwo i było wielką stratą dla Obwodu.
W sierpniu 1944 r. obejmuje funkcję Inspektora Inspektoratu Starachowice AK, a następnie w październiku 1944, szefa Oddziału VI (Biuro Informacji i Propagandy) Komendy Okręgu Ra-domsko-Kieleckiego AK. W meldunku z 4.01.45 r. do szefa sztabu Okręgu R-K wspomina m. in. o powielanych w Kielcach komunikatach codziennych „Prawda Polska” i tygodniku o tej samej nazwie o nakładzie 900-1100 egz. ( 6-8 str.).
Równolegle działa w organizacji Niepodległość („,NIE”) istniejącej na terenie Okręgu R-K, praw-dopodobnie od czerwca 1944 pod dowództwem płk. Jana Zientarskiego „Eina”, a następnie w R-K Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj (DSZ) powołanej przez p.o. Naczelnego Wodza gen. Władysława Andersa 7.06.45 r. W okresie od lutego do marca 1945 r. brał udział w konspiracyj-nych spotkaniach w Częstochowie organizowanych przez kpt./mjr Michała Mandziarę „Siwego” (szefa sztabu 2. DP Leg. AK).
Z początkiem kwietnia 1945 Stefan Gądzio wydaje polecenie ppor./kpt. Antoniemu Hedzie „Szaremu” udania się do Częstochowy na spotkanie z „Siwym” w celu omówienia spraw demo-bilizacji żołnierzy znajdujących się w oddziałach leśnych. Wcześniej Gądzio kategorycznie za-brania „Szaremu” pertraktacji w sprawie ujawniania się Akowców przed komisjami likwidacyj-nymi. Gądzio przekazuje też „Szaremu” decyzję „NIE”-DSZ o konieczności zlikwidowania zdrajcy Bolesława Czerwińskiego „Wira”, który przyczynił się do aresztowania 27.03.45 ppłk. Antoniego Żółkiewskiego „Lina” (dowódca 2. DP Leg. AK) i 17.04.45 Michała Mandziary „Si-wego”. S. Gądzio poleca „Szaremu” przygotowanie rozbicia więzienia w Kielcach celem uwol-nienia aresztowanych. Udana akcja następuje 4/5.08.45 r.
W ramach działalności „NIE”-DSZ S. Gądzio wraz z H. Piaseckim „Zolą” wydaje w Kielcach pra-sę niepodległościową. Po wyjściu 4.08.45 r. z zakonspirowanej drukarni zostaje aresztowany
3
przez UB (wg. Antoniego Hedy po wskazaniu go przez zdrajcę Zygmunta Szewczyka „Bartka”). Po brutalnym śledztwie 5 lub 6 sierpnia, major Stefan Gądzio zostaje zamordowany. Nie jest znane miejsce jego pochówku.
W niszczeniu podziemia niepodległościowego na terenie Kielc i Częstochowy w roku 1945 brali udział m. in. funkcjonariusze WUBP Kielce o nazwiskach: J.Mucha, J.Pachołek, Cz.Dębniak, Z.Krześniak, F.Kiec, B.Chmielnicki, H.Machula, J.Mazur, I.Kot, B.Tomanek, F.Mikita, S.Zubrzycki, A.Żarczyński.
S. Gądzio odznaczony został: Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, Medalem 10-lecia Odzyskania Niepodległości, Brązowym Medalem za Długoletnią Służbę (1938), Srebr-nym Krzyżem Zasługi (1938) oraz Krzyżem Walecznych – nr 35358 / Londyn.
(W. Żarski-Zajdler w pracy A453/68 IHPAN W-wa, podaje że mjr S.Gądzio został odznaczony w 1944 r. Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari).
Miał żonę Marię więźniarkę hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrϋck, któ-ra po 1956 roku bezskutecznie próbowała ustalić miejsce pochówku męża oraz syna Andrzeja (ur. w 1938 r.).
W 1993 r. Rada Miejska Jędrzejowa nadaje jednej z ulic imię ”Majora Stefana Gądzio-Kosa”, a w 2005 r., w 60. rocznicę zamordowania majora, przed zespołem Szkół Ponadgimna-zjalnych nr 2 im. gen. S.Roweckiego-Grota odsłonięty zostaje jego Pomnik.
W Jędrzejowie znajduje się również odsłonięty w 2007 r. Pomnik, upamiętniający dowodzoną przez S. Gądzio akcję odbicia żołnierzy AK z jędrzejowskiego Gestapo.
10.11.2009 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński nadaje pośmiertnie majorowi Stefanowi Gądzio Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Syn majora Andrzej przekazuje Order ZSP nr 2 w Jędrzejowie aby umieszczony na honorowym miejscu był świadectwem dla kolejnych pokoleń Polaków bezgranicznego oddania sprawom Ojczyzny jego Ojca i żołnierzy Obwodu Jędrzejów Armii Krajowej
Literatura:
CAW – AP 9989, 6434 I 320.27t. 9r.dz. nr 63/34, I 300.18t. 142, I.340.12t. 19r.dz. nr 120/36, t.143, I.320.27 t.29, AAN – dok. AK Jędrzejów, AP Kielce – dok. AK Jędrzejów, IPN BU0418/699, BU0173/217(1-10), BU0173/307(1-10,21), IH PAN W-wa, Władysław Żarski-Zajdler „Kryptonimy i pseudonimy konspiracyjne w okręgu Kieleckim AK”, A463/68, Andrzej Ropelewski „W jędrzejowskim Obwodzie AK”, PWN, W-wa 1986, Wojciech Borzobohaty „Jodła”, PAX, W-wa 1988, Antoni Heda „Wspomniena Szarego” Interim, W-wa 1992, Andrzej Ropelewski „Oficerowie WP zamordowani przez stalinizm - major Stefan Gądzio”, Polska Zbrojna nr 70 z 10.04.1991, Zbigniew Grabowski „Komendanci Obwodu Jędrzejowskiego AK”, maszynopis wystąpienia przy Pomniku Komendy Obwodu Jędrzejów AK, Gaj, 11.11.2004,, Kajetan Bieniecki „Lotnicze wsparcie AK”, Bellona, W-wa 2005, Józef Małek „Zapomnieć nie umiem”, Bellona, W-wa 2005, Marek Gałęzowski, biogram Jana Zientarskiego w „Wierni Polsce”, LTW, W-wa 2005, Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki w „Atlasie Polskiego Podziemia Niepodległościowego 1944-1956”, IPN W-wa - Lublin 2007.
Opracował Piotr W. Kurek

mkh.home.pl/aktualnosci/Stefan_GADZIO_biogram.pdf

[41pp]

Dzięki Yeti, to sprawa wyjaśniona.