Czystki i bałagan w wojskowym instytucie, który ma walczyć z koronawirusem

[Czlowieksniegu]

W kluczowym momencie walki z koronawirusem elitarny Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii znajduje się w stanie rozkładu. Wojsko straciło możliwość wsparcia cywilnych służb w walce z epidemią – twierdzą informatorzy Onetu.

Koniec lutego, świat od tygodni żyje szybko rozprzestrzeniającą się epidemią. Kolejne kraje zgłaszają przypadki zakażeń oraz ofiar śmiertelnych. Wygląda na to, że pojawienie się wirusa w Polsce jest tylko kwestią czasu. Można się więc spodziewać, że wojskowe służby epidemiologiczne zostaną postawione w stan najwyższej gotowości. Nic bardziej mylnego.

Koronawirus? MON nie widzi problemu

– Z ministerstwa obrony nie dostaliśmy żadnych zapytań ani zaleceń dotyczących koronawirusa – mówi jedna z pracownic Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii (WIHE). Wspomina, że do ich ośrodka w Puławach wprawdzie ktoś z MON dzwonił, ale wszystko odbywało się nieformalnie.

Inny pracownik dodaje: – Amerykańska armia co dzień dostaje raporty na temat zagrożeń, w tym zagrożeń epidemiologicznych. W Polsce niczego takiego się nie praktykuje. Tylko dzięki zaprzyjaźnionym osobom w służbach dostajemy czasem informacje, że mamy być przygotowani na jakieś konkretne zagrożenia. Nie ma jednak formalnej współpracy między tymi instytucjami.

Warszawski WIHE jest najważniejszą wojskową placówką do walki z zagrożeniami biologicznymi, chemicznymi i radiologicznymi. W skład instytutu wchodzi m.in. Ośrodek Diagnostyki i Zwalczania Zagrożeń Biologicznych (ODiZZB) w Puławach. Tam ulokowane jest jedno z zaledwie czterech w Polsce laboratoriów klasy trzeciej (BSL-3) bezpieczeństwa biologicznego. Oznacza to, że laboratorium może zajmować się wirusami wywołującymi poważne choroby ludzi i zwierząt, w tym np. koronawirusem.

– Laboratorium klasy trzeciej może pracować na materiale genetycznym wirusów. Dlatego jest tak istotnym elementem w systemie bezpieczeństwa państwa – wyjaśnia jeden z pracowników laboratorium w Puławach.

Wyższą klasę bezpieczeństwa (BSL-4) w Europie posiadają tylko nieliczne laboratoria, m.in. w Sztokholmie i w Berlinie. Badają najbardziej śmiercionośne wirusy jak ebola, magburg, czy te wywołujące afrykańskie gorączki krwotoczne.

Czy w momencie pojawienia się zagrożenia koronawirusem w Polsce laboratorium w Puławach zostało zaangażowane w zwalczanie epidemii? – Przy koronawirusie nie było żadnego systemu wczesnego ostrzegania. MON obudziło się dopiero, gdy media zaczęły nagłaśniać sprawę. Ktoś z resortu zadzwonił i pytał, jakie mamy możliwości badania próbek i ile to będzie kosztowało – mówi pracownik laboratorium.

Ośrodek w Puławach nie został jednak zaangażowany do działania, nawet gdy kilka dni temu w Polsce wykryto pierwszy przypadek koronawirusa, choć powinien wspierać służby cywilne, m.in. w badaniu próbek na jego obecność.

Ministerstwo Zdrowia twierdzi, że w kraju funkcjonuje 13 laboratoriów, które zajmują się badaniem na obecność koronowirusa. Wśród nich resort nie wymienia jednak wojskowego laboratorium w Puławach.

Dlaczego nie wymienia, to wyjaśnia nam jeden z wojskowych pracowników WIHE: – Puławy posiadają urządzenia konieczne do określenia wirusa. Natomiast minister zdrowia kupuje inne zestawy diagnostyczne i inne odczynniki, które nie pasują do urządzeń, które są na wyposażeniu naszego ośrodka. Teraz sprawdzamy, czy da się do nich adaptować nasz sprzęt.

Pytany, czy wojskowe laboratorium w Puławach może włączyć się w walkę z koronawirusem, oficer odpowiada: – Laboratorium może być jednym z elementów systemu. Są już też wytyczne ministerstwa dotyczące badania próbek. Dlatego, na zlecenie sanepidu, mogą robić badania laboratoria o statusie niższym niż nasze. Jednak one nie mają doświadczenia w pracy z tego typu wirusami – zastrzega.

Nasz rozmówca dodaje, że do Puław w końcu również trafił sprzęt diagnostyczny zakupiony przez Ministerstwo Zdrowia, a pracownicy wojskowego ośrodka niebawem mają przejść szkolenie z jego wykorzystania. Tylko, czy jest tam obecnie na tyle doświadczona kadra, by poprawienie przebadać próbki?

Specjaliści do zwolnienia

31 stycznia br. do MON-u zostało wezwanych trzech oficerów: szef ODiZZB w Puławach płk dr Marcin Niemcewicz, kierownik pracowni wirusologii ppłk dr Aleksander Michalski oraz szef pracowni zabezpieczenia ppłk Jacek Wójcicki.

– Zaproszono ich do Warszawy. Ci trzej oficerowie byli przekonani, że chodzi o koronawirusa, o ustalenia dotyczące badań i testów, ale jak przyjechali, to dostali rozkazy przeniesienia do innych jednostek. Wszystkiego się spodziewali, tylko nie tego – mówi osoba znająca kulisy tamtego spotkania.

Pierwsza o tym wątku sprawy napisała kilka dni temu "Gazeta Wyborcza".

Najbardziej krytykowana była decyzja o zdjęciu ze stanowiska ppłk. dr. Aleksandra Michalskiego, oficera, który ma w armii największą wiedzę oraz najbogatsze doświadczenie. – Tym bardziej, że cała reszta obsady pracowni wirusologii w Puławach jest na etatach asystenckich i inżynieryjno-technicznych – twierdzi nasze źródło.

Zapytaliśmy MON o powód tak nagłych zmian kadrowych w instytucji, która powinna walczyć z epidemią koronawirusa: „Ze względu na wcześniejsze opóźnienia w uzyskaniu akredytacji, kierownictwo MON podjęło decyzję o zwolnieniu szefa ośrodka płk. dr. Marcina Niemcewicza i dwóch pracowników ośrodka”.

Każdy kraj ma swoje centra akredytacyjne, które co roku sprawdzają, czy laboratoria spełniają ściśle określone normy w zakresie badania patogenów. Przyjeżdża wówczas audytor i kontroluje procedury, warunki, kompetencje personelu oraz dostosowanie pomieszczeń. – Ośrodek w Puławach rzeczywiście ubiega się o akredytację do badania m.in. wąglika, cholery, świńskiej grypy, gruźlicy, czyli tych patogenów, które bada laboratorium trzeciego stopnia. Takie akredytacje wymagają corocznego odnawiania – wyjaśnia jeden z pracowników WIHE.

Wielu naszych rozmówców uważa jednak, że akredytacja była jedynie pretekstem, by pozbyć się z ośrodka oficerów, którzy padli ofiarą wewnętrznych rozgrywek w WIHE i w MON. Wiemy też, że na kierownictwo ośrodka w Puławach do resortu obrony wpłynęło w ostatnim czasie kilka anonimowych donosów. Odbyło się tam też kilka kontroli.

Zwolnienie kierowników ośrodka w Puławach pociągnęło za sobą kolejne odejścia. Wkrótce wypowiedzenie złożył wirusolog płk Jerzy Gaweł, zastępca szefa ośrodka ds. laboratoryjnych. Wcześniej z powodów zdrowotnych odeszli epidemiolog i zastępca ODiZZB płk dr Krzysztof Lasocki oraz szef pracowni bakteriofagów płk dr Romuald Gryko. Tym samym ośrodek stracił wszystkich najważniejszych ekspertów z zakresu mikrobiologii i epidemiologii.

Na stanowisko szefa ośrodka w Puławach minister obrony wyznaczył ppłk. dr. Mirosława Kozłowskiego. – Miły gość, tylko chemik, więc bez pojęcia o działaniu ODiZZB. Wszystkiego trzeba by go nauczyć. Problem w tym, że po odejściu najbardziej doświadczonych naukowców, nie ma kto tego zrobić – mówią nam pracownicy WIHE.

Pytamy, czy w tej chwili laboratorium w Puławach jest w stanie wykonywać testy na koronawirusa. – Testy może wykonywać, bo do tego wystarczy pracownik średniego szczebla. Tylko kto ma to interpretować? – pyta doświadczony pracownik WIHE i odpowiada: – Papiery będzie podpisywał nowy dyrektor, chemik, tylko skąd on ma wiedzieć, co podpisuje?

Problemu jednak nie ma, bo – jak informuje nas pracownik ośrodka - i tak żadne próby nie są wysyłane do Puław: – Nie są wysyłane, bo do tego jest potrzebna umowa między ministrami zdrowia i obrony narodowej. A takiej nie ma. Obecnie laboratorium nie jest wykorzystywane, ani nawet nie jest przewidziane do wykorzystania.

O taką umowę zapytaliśmy zarówno Ministerstwo Zdrowia oraz MON. Oba resorty zignorowały nasze pytania.

Epidemiologia nie istnieje

Problemy nie dotyczą tylko ośrodka w Puławach. Bałagan instytucjonalny, problemy finansowe i interpersonalne spowodowały odpływ doświadczonej kadry z centrali, czyli Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii w Warszawie. W obecnym czasie jest to o tyle groźnie, że to właśnie WIHE ma chronić wojsko, a w perspektywie także ludność cywilną, przed zagrożeniem biologicznym, takim jak koronawirus.

W tym kontekście najważniejszą komórką instytutu jest pracownia epidemiologii. Jej pracownicy szkolą m.in. lekarzy i innych pracowników służby zdrowia, którzy chcą uzyskać specjalizację z epidemiologii. W przypadku zagrożenia do jej zadań należy monitorowanie sytuacji epidemiologicznej z uwzględnieniem sił zbrojnych. Pracownia ma też prognozować i przedstawiać możliwy rozwój sytuacji epidemiologicznej w kraju.

Zakład epidemiologii istnieje jednak jedynie z nazwy. – W ostatnim czasie odeszły wszystkie zatrudnione tam osoby – twierdzą nasze źródła.

Nasi rozmówcy zwracają uwagę, że sytuacja związana z koronawirusem odsłoniła braki wojska w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom biologicznym. – Armia nie dysponuje siłami szybkiego reagowania epidemiologicznego – mówi nasz rozmówca. – WIHE jest instytucją wydmuszką. Nie lepiej jest z innymi wojskowymi instytucjami, których zadaniem jest walka z epidemiami. Centrum Reagowania Epidemiologicznego Sił Zbrojnych (CRESZ) ma laboratorium, które nigdy nie zostało uruchomione, a powinno być gotowe do reagowania w każdej chwili. Skrajnie ograniczone możliwości mają także zespoły reagowania epidemiologicznego w Wojskowym Ośrodku Medycyny Prewencyjnej (WOMP).

Zdaniem naszych rozmówców, powolny rozkład WIHE rozpoczął się wraz z odejściem ze stanowiska dyrektora płk. dr. hab. Janusza Kocika. Jak twierdzą, ten wieloletni członek grup roboczych NATO ds. ochrony zdrowia wojsk oraz biomedycznego komitetu doradczego NATO (BioMedAC) był ostatnim menadżerem z prawdziwego zdarzenia w instytucie.

W 2016 r. następcą Kocika został płk dr Robert Zdanowski. – Wyznaczył go Antoni Macierewicz. Zdanowski był wtedy dobrze widziany na górze jako młoda siła, rocznik 1976. Jest zdolnym naukowcem, ale menadżerem do niczego. Szybko padł ofiarą cwanych profesorków, którzy go naciągali na zatrudnienie za jakieś mgliste obiecanki przyszłych wspaniałych wyników i grantów – opowiada jeden z naukowców z WIHE.

Kiedy ministrem obrony został Mariusz Błaszczak, zdymisjonował płk. Zdanowskiego, a na jego miejsce powołał płk. dr. Adama Ziembę.

https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/koronawirus-w-polsce-czystki-i-balagan-w-wojskowym-instytucie-higieny/279n51c

 

PS Nie wystarczy?