II Wojna światowa w oczach Polaków. Źli Niemcy, źli Ukraińcy

[pomsee]

II Wojna światowa w oczach Polaków. Źli Niemcy, źli Ukraińcy
Wojciech Szacki, Marcin Wojciechowski2009-08-24, ostatnia aktualizacja 2009-08-24 09:31

To Niemcy byli głównymi wrogami Polaków w II wojnie i to oni zadali nam najwięcej cierpień. Ale najgorzej wspominamy kontakty z Ukraińcami

Polacy w czasie wojny mieli styczność przede wszystkim z Niemcami (pamięć o tych spotkaniach zachowało 49 proc. badanych), Rosjanami (41 proc.), Żydami (32 proc.) i Ukraińcami (15 proc.).

Z tych doświadczeń najgorsze są wspomnienia związane z Ukraińcami! Wpłynęła na to czystka na Wołyniu, gdzie w 1943 r. Ukraińcy zabili kilkadziesiąt tysięcy Polaków (wie o tym 57 proc. Polaków). Odrobinę mniej źle oceniamy kontakty z głównym wrogiem - Niemcami. A nieco lepiej - choć też w większości niedobrze - z Rosjanami.

Gazeta" kolejny dzień prezentuje wyniki badania o wojnie, które dla powstającego Muzeum II Wojny Światowej zrobił Pentor.

Historie przekazywane z pokolenia na pokolenie pokazują, jak przecinały się losy narodów.

Polak bywał bezsilnym świadkiem zbrodni niemieckich. - Mój dziadek miał 10 lat, gdy zobaczył, jak Niemiec zastrzelił troje dzieci - wspominał jeden z badanych. - Teściowa pokazywała, gdzie Niemcy rozstrzeliwali Żydów. To był taki rów, na krawędzi stawiali dzieci, kobiety, starców i strzelali - opowiadał inny.

Polak pomagał Żydom. A niektóre z tych historii mają ciąg dalszy: - Rodzina ojca ukrywała żydowską rodzinę. To było małżeństwo. Raz wyszli, by zaczerpnąć powietrza. Złapali ich i na miejscu rozstrzelali. Zostawili syna, który utrzymuje kontakt z moim ojcem. Mieszka w Filadelfii. W grudniu przed świętami ojciec zawsze dostaje od niego paczkę. A jego dzieci wysyłają życzenia z podziękowaniami.

Pojawiają się też, i to dość często, historie o dobrym Niemcu". Ktoś wspomina np.: - Niemcy nieraz rozdawali jedzenie mieszkańcom Przemyśla. Dobrego Niemca" ma też w rodzinnej historii Paweł Machcewicz, historyk i dyrektor powstającego Muzeum II Wojny Światowej. - W czasie rewizji u dziadków Niemiec znalazł karabin. Pogroził palcem, ale dowódcy nie zawiadomił - mówi.

Bywa, że dobry Niemiec" występuje na tle złego Rosjanina" i złego Ukraińca". - Babcia mówiła, że Niemcy to byli eleganccy panowie, którzy nie gwałcili, nie palili, nie rabowali, właściwie zawsze o coś prosili. Gdy wchodzili Rosjanie, to wszyscy mówili, że to sodoma i gomora, młode dziewczyny chowano do piwnicy - wspomina jedna z ankietowanych.

- Niemiec był kulturalny i nie zabierał wszystkiego, a Ukraińcy gwałcili dziewczyny, nie mieli pohamowania. Woleli nasi, jak już na wsie przychodzili Niemcy - opowiada inny.

Ktoś inny porównuje: - Niemcy jak zobaczyli obraz, to go brali, a Rosjanie go niszczyli.

- Ciekawe są stereotypy Ukraińców i Rosjan - ocenia Piotr Kwiatkowski, socjolog z Pentora, współautor badań. - Ukrainiec jest okrutny, zabija w bestialski sposób, bywa gorszy niż Niemiec. Potrafi wrzucać ludzi do studni, przywiązywać do drzewa, gdzie jest gniazdo szerszeni. Rosjanie występują zaś w niejednoznacznej roli. Z jednej strony - jako gwałciciele, grabieżcy, czasem mordercy, a przy tym - azjatyccy barbarzyńcy. Polacy opisują Rosjan, którzy strzelali do luster, bo myśleli, że ktoś ich atakuje - zaznacza Kwiatkowski. - Z drugiej strony Rosjanie to wyzwoliciele, żołnierze sympatyczni i weseli - dodaje.

Obraz Rosjan jest dwoisty również dlatego, że Polacy traktują ich po części także jako ofiary Stalina: czynili zło, ale i doświadczali zła.

Dlaczego kontakty z Ukraińcami wspominamy dziś jeszcze gorzej niż z Niemcami? Kwiatkowski: - Być może dlatego, że z Niemcami było już pojednanie, wszystko zostało powiedziane.

Z Ukraińcami jest inaczej. - Różniło nas spojrzenie na Sowietów, których po 17 września część Ukraińców traktowała jak wyzwolicieli. Potem różnił nas stosunek do Niemców, z którymi część Ukraińców wiązała nadzieje na niepodległość. Potem stereotyp okrutnego Ukraińca umacniała propaganda komunistyczna, która przedstawiała banderowców jako bestie, pomijając to, że byli w tragicznej sytuacji, walcząc z Polakami, Rosjanami i w końcu z Niemcami - mówi Gazecie" Askold Jeromin, zastępca redaktora naczelnego lwowskiej gazety Wysokij Zamek". I dodaje: - O tym, że negatywna pamięć jest żywa, świadczy niedawna awantura wokół rajdu szlakiem Bandery. Na Ukrainie było to wydarzenie marginalne. W Polsce był to ważny news, zareagował rząd.

A co z przyszłością? Jeromin: - Być może nieco lekceważymy polską wrażliwość wobec doświadczeń z UPA i wydarzeń na Wołyniu. A widać, że każda rocznica wywołuje emocje. Trzeba wsłuchiwać się w głos drugiej strony, bo tylko rozmowa będzie prowadzić do pojednania. Nasze władze mają jednak co innego na głowie, przede wszystkim walkę wewnętrzną. I stereotypy trwają, mimo że od wybuchu wojny minęło 70 lat.

Dla Gazety" wspomnienie prof. Barbary Szackiej, socjolog

- Latem 1942 r. pojechaliśmy z bratem do kuzyna, który pracował w Biadolinach, wsi leżącej przy linii kolejowej Kraków - Tarnów. Przejeżdżały nią pociągi wiozące Żydów i sowieckich jeńców. Pociągi stawały pod semaforem. Przez zakratowane okienka wagonów towarowych jadący nimi ludzie wyciągali ręce, błagając o wodę i jedzenie. Biegaliśmy tam z bratem. Ja miałam dwanaście lat i od paru miesięcy byłam harcerką, dumną z konspiracji.

Chcieliśmy pomóc tym z pociągu. Przeszkoda była jedna - Niemiec. Umundurowany, uzbrojony stał między wagonami, niewidoczny dla jadących. Tłumaczyliśmy na migi, że chcemy podać kubek wody spragnionym. Robiliśmy krok w stronę pociągu. Potem następny, wpatrując się w strażnika. Co zrobi? Kiwnie przyzwalająco głową? Sięgnie po karabin? Często sięgał. Cofaliśmy się.

Te pantomimy ze strażnikiem, niewidocznym dla ludzi w wagonie, zapewne były w ich oczach naigrawaniem się.

Mój kuzyn poszedł na stację z wiadrem wody i cofnął się pod groźbą karabinu. Wtedy stary Żyd w pociągu, który nie widział całej sytuacji, straszliwie go zaczął przeklinać. I wiesz - powiedział mi kuzyn - wstyd mi, ale też go zwymyślałem".

Źródło: Gazeta Wyborcza

---

Post został zmieniony ostatnio przez moderatora pomsee 13:07 24-08-2009