Pytanie o Kampanie

[zbyniek]

Witam, interesuje mnie Armia Pomorze z 1939r,chciał bym się dowiedziec gdzie stacjonowały jej oddziały i gdzie toczyła walki,chciał by się dowiedziec jak najwięcej o walkach(dokładnie jakie miejscowości{jeżeli jest to możliwe}),chciał bym zrobic mapkę walk Armii Pomorze.za każdą informacją serdecznie dziękuję.pozdr

[dzieci3]

Armia Pomorze[edytuj]
Armia Pomorze" - związek operacyjny Wojska Polskiego istniejący podczas wojny obronnej 1939 r.

Pozycje wojsk polskich 16/17.09.1939
(1/2)▶


Spis treści [ukryj]
1 Dowództwo
2 Geneza i zadania
3 Działania w kampanii wrześniowej
4 Skład
4.1 Jednostki
4.2 Łącznie
5 Ważniejsze bitwy
6 Przypisy
7 Bibliografia
Dowództwo[edytuj]
Dowództwo
dowódca - gen. dyw. Władysław Bortnowski
oficer ordynansowy - mjr Juliusz Kroenitz
dowódca artylerii - płk Józef Korycki (d-ca 8 GA)
dowódca lotnictwa i OPL - płk Bolesław F. Stachoń (d-ca 4 plot)
oficer art. plot - kpt. Tadeusz Muszyński (z 8 daplot)
dowódca saperów - ppłk Emil Strumiński (oficer sap. Insp. Armii w Toruniu)
oficer saperów - kpt. dypl. Feliks Grzegrzółka (z 8 bsap)
oficer saperów - kpt. Edward Szybler (z Insp. Armii w Toruniu)
oficer saperów - kpt. inż. Wacław N. Cichocki (z Insp. Armii w Toruniu)
oficer saperów - kpt. Wacław P. Janaszek (z 8 bsap)
dowódca etapów gen. bryg. Michał Tokarzewski-Karaszewicz
zastępca dowódcy etapów płk dypl. Aleksander Myszkowski
Sztab
szef sztabu - płk dypl. Ignacy Izdebski
szef oddziału I - mjr dypl. Jan K. Jastrzębski
szef oddziału II - ppłk dypl. Antoni K. Rosner (z Komisariatu Rządu w Gdańsku)
oficer oddziału II - mjr dypl. Antoni Malinowski (III oficer sztabu Insp. Armii w Toruniu)
szef oddziału III - mjr dypl. Jerzy Kirchmayer (II oficer sztabu Insp. Armii w Toruniu), od połowy lipca ppłk dypl. Aleksandrowicz (ze Sztabu Głównego)
oficer oddziału III - mjr dypl. Ksawery Floryanowicz (d-ca dyonu 26 pal)
dowódca łączności - ppłk Jan Kaczmarek (d-ca Grupy Łączności Kraków)
oficer łączności - mjr Stanisław Kochański (z Insp. Armii w Toruniu)
kwatermistrz - ppłk dypl. Czesław Kopański (z-ca d-cy pułku w Stanisławowie)
szef oddziału IV - ppłk dypl. Stanisław Kłosowicz (ze Sztabu Głównego)
delegat bydgoskiej Dyrekcji Poczt i Telegr. inż. Stanisław Ostrowski
szef kompanii kolejowej mjr w st. sp. Michał Galiński (szef Wydz. Wojskowego bydgoskiej Dyrekcji Kolejowej)
Geneza i zadania[edytuj]
Utworzona 23 marca 1939 r. w celu obrony Pomorza przed atakiem niemieckim z kierunków zachodniego i wschodniego. O ugrupowaniu armii w dużej mierze zadecydowała możliwości interwencji od strony Wolnego Miasta Gdańsk. Siły armii zostały rozdzielone na dwie części, jedna miała bronić zachodniej granicy państwa, druga nie dopuścić do połączenia sił wroga działających od strony Prus Wschodnich z siłami działającymi z zachodu. Jednak obawa przed aneksją Gdańska i ataku od północy spowodowała, że część sił armii została skierowana do korytarza gdańskiego" aż po Kościerzynę i Tczew (Oddział Wydzielony Kościerzyna" i Oddział Wydzielony Starogard"). Biorąc pod uwagę, że na całym odcinku Wisły (około 60 km) pomiędzy Grudziądzem a Fordonem pod Bydgoszczą nie było żadnego mostu, całe północne ugrupowanie było narażone na odcięcie od reszty armii w przypadku zdecydowanego ataku z zachodu.
Armii powierzono zadanie działania w pasie:
granica północna – granica z Wolnym Miastem Gdańskiem i dalej w kierunku zachodnim wzdłuż linii: od Tczewa, przez Skarszewy do Kościerzyny;
granica południowa – wzdłuż linii: Łobżenica, Nakło nad Notecią, Władysławowo , Broniewo do Modliborzyc;
granica wschodnia – wzdłuż linii: Rybno, Górzno, Gójsk do Dobrzynia nad Wisłą;
granica zachodnia - granica z Rzeszą Niemiecką.
Od tak wyznaczonego pasa, na północy miało działać Dowództwo Obrony Wybrzeża, podległe Dowództwu Floty, na południu Armia „Poznań” pod dowództwem gen. Kutrzeby, na wschodzie Armia „Modlin” pod dowództwem gen. Przedrzymirskiego.
Pod koniec marca, po powrocie do Torunia z Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych, gen. Bortnowski postawił zadania poszczególnym wielkim jednostkom:
15 Wielkopolska Dywizja Piechoty (dowódca gen. bryg. Przyjałkowski) otrzymała zadanie obrony przedmościa Bydgoszcz od zachodu, w oparciu o skraje lasów nadleśnictwa Jachcice oraz zamknięcia przejść przez Kanał Górnonotecki. Dowódcy dywizji został podporządkowany nakielski batalion ON, którego zadaniem było zamknięcie, w okolicach Nakła, przejść przez Noteć na jej południowym brzegu. Północna granica pasa działania dywizji przebiegała wzdłuż linii: Wojnowo – Mrocza – Łobżenica, zaś południowa stanowiła granicę pasa działania armii[1].
16 Pomorska Dywizja Piechoty (dowódca płk dypl. Świtalski) otrzymała zadanie utrzymania linii rzeki Osy od jej ujścia do Wisły do Jeziora Duże koło wsi Gruta. Zachodnia granica pasa działania dywizji opierała się o Wisłę, wschodnia o linię Łasin – Słup – Radzyń Chełmiński[1].
4 Dywizja Piechoty (dowódca gen. Bołtuć) otrzymała zadania:
– zamknąć, na kierunku północno-wschodnim, węzeł komunikacyjny Brodnica na linii Tama Brodzka – jeziora: Bachotek, Strażyn, Zbiczno i Ciche koło miejscowości o tej samej nazwie;
–ewentualnie uderzyć na nieprzyjaciela głównymi siłami dywizji z rejonu Czekanowa, w przypadku gdyby usiłował on obchodzić prawe skrzydło 16 DP, bądź atakował w kierunku Wąbrzeźno – Toruń;
–prowadzić rozpoznanie kawalerią dywizyjną w kierunku na Lidzbark Welski i utrzymywać łączność z armią „Modlin”.
Zachodnia granica pasa działania dywizji stanowiła wschodnią granicę działania 16 DP, zaś wschodnia granica stanowiła granicę działania armii[1].
Pomorska Brygada Kawalerii (dowódca gen. bryg. Grzmot-Skotnicki) otrzymała zadanie opóźniania ruchów nieprzyjaciela poprzez wiązanie go w walce i niszczenie w korytarzu ograniczonym północną granicą działania 15 DP i północną granicą działania armii. Wyznaczono szosy (w rejonie działania brygady): Sępolno – Koronowo, Chojnice – Tuchola – Chełmno, Więcbork – Bydgoszcz, Chojnice – Tczew i Kościerzyna – Tczew jako szlaki, wzdłuż których prowadzone miały być działania. Dowódcy brygady zostały podporządkowane bataliony ON w rejonie oraz batalion strzelecki z Chojnic[1].
W połowie kwietnia nadszedł rozkaz marszałka Śmigłego-Rydza o powiększeniu składu armii o 9 Dywizję Piechoty z Siedlec. Po jej przybyciu w rejon działania armii, zostały dokonane zmiany rozmieszczenia głównych jednostek. Pas działania Pom.BK został zwężony poprzez przesunięcie południowej granicy jej działania na linię rzek Sępolna (wypływa z jeziora Sępoleńskiego) i Sępolenki (obydwie prawostronne dopływy Brdy). Powstałą w ten sposób lukę, pomiędzy 15DP a Pom.BK, zajęła 9DP. Podporządkowany jej został koronowski batalion ON.
9 DP (dowódca płk dypl. Werobej) otrzymała zadania:
–zamknąć przejścia między poszczególnymi jeziorami koronowskimi (między innymi: Koronowskie, Strzemno, Stoczek, Piaseczno, Moczar, Białe, Krzywe - obecnie stanowią one część Zbiornika Koronowskiego);
–rozmieścić główne siły dywizji na południu pasa, w którym miała prowadzić działania i na wschód od linii jezior;
–osłaniać prawe skrzydło 15 DP;
–prowadzić rozpoznanie na przedpolu jezior koronowskich i wiązać w walce nieprzyjaciela w rejonie Więcborka;
–ściśle współdziałać z 15 DP.
Przyjazd Korpusu Interwencyjnego, pod koniec sierpnia, spowodował przesunięcie w kierunku północnym głównych sił 9 DP, dla zapewnienia osłony ewentualnego działania 27 Dywizji Piechoty (dowódca gen. bryg. Drapella) po osi Skarszewy – Starogard – Gdańsk. Telegram z Naczelnego Dowództwa, wysłany w dniu 1 września 1939 o godz. 8.50 (data odbioru rozkazu nie jest znana), oddawał do dyspozycji dowódcy armii 27 DP.
Działania w kampanii wrześniowej[edytuj]
Dowództwo armii mieściło się w jednym z fortów w dzielnicy Torunia - Podgórz.
Bitwa nad Bzurą
(1/4)▶


1 września 1939 siły armii nie podjęły praktycznie żadnych działań bojowych. Dopiero w nocy z 1 na 2 września silna, zmotoryzowana kolumna niemiecka (20 Dywizja Zmotoryzowana z 4 Armii), poruszająca się w kierunku wschodnim, rozbiła pod Mąkowarskiem 35 pp (z 9 DP), przedarła się przez Bory Tucholskie w rejonie jezior koronowskich i wyszła na tzw. magistralę węglową. Zagrożony został odwrót GO „Czersk”, tucholskiego zgrupowania 9 DP oraz przecięta została droga odwrotu 27 DP, która kierowała się w kierunku magistrali węglowej i miała odjechać w ślad za Korpusem Interwencyjnym. Z Bytowa na samotny batalion ON Kościerzyna" z plutonem kawalerii 16 puł. i baterią konną 11 dak ruszyła niemiecka 10 DPanc. Pułki PBK walczyły z niemieckimi patrolami, 18 puł. szarżował pod Krojantami i zatrzymał, w tym rejonie, niemiecki atak na kilka godzin. Jednak PBK musiała się wycofać w kierunku południowym. Przeważające siły nieprzyjaciela wyparły 16 DP znad Osy a 22 pp z linii jezior koronowskich. W kierunku na Sępólno zaatakowała 3 DPanc., której czołgi posuwały się na wschód prawie bez oporu ze strony jednostek 9 DP i 3 września dotarły na linię Wisły w rejonie Kosowa naprzeciwko Chełmna. Od 3 września ataki na oddziały armii praktycznie ustały, również one nie podejmowały znaczących działań. Rozkaz dotyczący odwrotu w kierunku Warszawy przyszedł 5 września o godz. 22. Z rozkazu wynikało, że armia jest już właściwie odcięta i do stolicy trzeba będzie się przebijać. Wyznaczono trasę odwrotu po linii Włocławek – Brześć Kujawski i dalej w kierunku zachodnim. Do armii została przydzielona 26 Dywizja Piechoty (dowódca płk dypl. Brzechwa-Ajdukiewicz) z armii „Poznań”. Gen. Bortnowski włączył 26 DP, razem z 15 DP, w skład GO gen. Przyjałkowskiego. Armia, generalnie, miała się cofać lewym brzegiem Wisły, zaś GO gen. Bołtucia (4 DP, 16 DP i dac armii) – prawym. Dowódca armii, obawiając się zniszczenia mostu we Włocławku, przez co mogłoby dojść do rozdzielenia sił armii, polecił zorganizowanie przeprawy na południe od Nieszawy. W czasie odwrotu udało się w części odtworzyć straty 27 DP, poniesione w trakcie przebijania się z korytarza. Przydzielono do niej 22 pp wraz z 2/9 pal i jeden dywizjon z artylerii armii. Natomiast 9 DP praktycznie przestała istnieć. W nocy z 7 na 8 września dowództwo armii przeniesiono do Brześcia Kujawskiego.
Dwukrotnie, 7 i 8 września, spotkali się generałowie Kutrzeba i Bortnowski w rejonie Kutna[2]. Tam zapadła decyzja o podporządkowaniu armii „Pomorze” dowództwu gen. Kutrzeby[3]. W dniu 9 września nastąpiło natarcie armii „Poznań” w kierunku na Stryków. Rozpoczęła się największa bitwa kampanii wrześniowej zwana bitwą nad Bzurą. W tym czasie na odcinku armii „Pomorze”, w rejonie Włocławka i Brześcia Kujawskiego, nieprzyjaciel wprowadził do działania wojska w sile jednej dywizji piechoty, która spychała 27 DP na południe. Armia Pomorze" przeszła do działań zaczepnych 14 września o godz. 8, na kierunku Łowicz – Skierniewice. W ciężkich walkach udało się sforsować Bzurę i wejść kilka kilometrów w głąb pozycji nieprzyjaciela. Kontrowersyjny rozkaz gen. Bortnowskiego zatrzymał natarcie. W kolejnych dniach, do 18 września, oddziały usiłowały przerwać okrążenie i przebijać się do Warszawy przez Puszczę Kampinoską.
Skład[edytuj]
Jednostki[edytuj]
4 Dywizja Piechoty
9 Dywizja Piechoty
15 Wielkopolska Dywizja Piechoty
16 Pomorska Dywizja Piechoty
27 Dywizja Piechoty
Pomorska Brygada Kawalerii
Pomorska Brygada Obrony Narodowej
Chełmińska Brygada Obrony Narodowej
48 Batalion Saperów
Oddział Wydzielony Wisła
Oddział Wydzielony Jabłonowo"
lotnictwo Armii Pomorze" - d-ca płk Bolesław Stachoń - Toruń
Pluton łącznikowy nr 7
Pluton łącznikowy nr 8
42 Eskadra Rozpoznawcza
III/4 dywizjon myśliwski
141 Eskadra Myśliwska
142 Eskadra Myśliwska
43 Eskadra Obserwacyjna
46 Eskadra Obserwacyjna
1 kompania balonów obserwacyjnych
Łącznie[edytuj]
63 bataliony piechoty
25 szwadronów kawalerii
312 dział polowych(armaty 75 i 105 mm, haubice 100 i 155 mm)
24 działa przeciwlotnicze(40 mm Bofors wz. 36)
26 czołgów różnych typów (głównie TKS i TK-3)
58 samolotów różnych typów
Ważniejsze bitwy[edytuj]
bitwa w Borach Tucholskich
bitwa nad Bzurą
Przypisy

 1,0 1,1 1,2 1,3 Konrad Ciechanowski: Armia Pomorze 1939. s. 36 - 37.
 J. Kirchmayer Pamiętniki str. 491 - ...Przejechaliśmy przez zbombardowane Kutno i dojechaliśmy do wskazanej wsi. Przed podjazdem do pięknego dworu zastaliśmy gospodarzy i jakiegoś oficera ze sztabu armii „Poznań”
 J. Kirchmayer Pamiętniki str.491 - (gen. Bortnowski do gen. Kutrzeby): Jestem młodszy od ciebie, podporządkowuję się tobie
Bibliografia[edytuj]

Konrad Ciechanowski: Armia Pomorze 1939. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
Jerzy Kirchmayer: Pamiętniki. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07462-3.
Andrzej Przedpełski: Lotnictwo Wojska Polskiego : zarys historii 1918-1996. Warszawa: Bellona", 1997. ISBN 83-11-08650-8.
Apoloniusz Zawilski: Bitwy polskiego września. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2009, s. 143-162. ISBN 978-83-240-1214-5.