Wspomnienia dziadka

[numczako]

W roku 1939 miałem 7lat.
24 sierpnia 1939r powołano mojego ojca do wojska wraz z koniem do Krakowa do artylerii.
1.09.1939r wybuchła II wojna światowa. Z mojej wioski Mników wszyscy mieszkańcy uciekli z domów zabierając częściowo swój dobytek na furmanki kierując się na wschód Polski w okolice Lwowa.Pozostały w wiosce tylko dwa domy zamieszkałe,nasz i sąsiada.
W południe pojawił się jeden niemiecki samochód osobowy-jadący z dwoma żołnierzami w kierunku miejscowości Cholerzyn .
W moim domu byliśmy spakowani,gdy nastawał zmrok babcia,moja mama i siostra zaczęły wyprowadzać krowy ze stajni na dwór a tu niemieckie wojsko zatrzymało nas mówiąc po niemiecku abyśmy się nie bali i spali spokojnie.

W 1939roku podczas wybuchu wojny wojsko niemieckie w Mnikowie przejeżdżało samochodami,motocyklami w kierunku Krakowa.Po około 2 do 3 tygodni mieszkańcy Mnikowa zaczęli powracać z ucieczki. Kilku z nich zginęło podczas ostrzeliwania ich przez samoloty niemieckie.Nad Mnikowem został zestrzelony samolot myśliwski Polski przez myśliwce niemieckie.Pilot jest pochowany na cmentarzu w Morawicy .Do szkoły podstawowej w Mnikowie zaczęliśmy chodzić w roku 1940.Wyposzarzenie szkolne ucznia to tabliczka i rysik.Historii nauczyciele w czasie okupacji nie mogli uczyć.Zabroniono również uczyć języka Polskiego, uczono z czasopisma „Star”. Geografii też nie było wolno uczyć.Uczono tylko matematyki.W Mnikowie znajdowało się 9 młynów.Wszystkie młyny były czynne korzystając z wody rzeki Sanka.Zboże było mielone nocą na lepszą mąkę.Niemcy kontrolowali młyny,sklepy i dwór sióstr Albertynem. W Generalnym Gubernatorstwie prowadziło działalność kilka organizacji podziemnych (gwardia ludowa,bataliony chłopskie oraz AK).Oprócz tych organizacji działały bandy,które okradały młyny,sklepy i gospodarstwa.W Liszkach była siedziba gestapo.Na czele której stał Zajss , a jego zastępcą był Gawlass.Często do Mnikowa gestapo przyjeżdżało na kontrolę bryczką.Godzina policyjna obowiązywała od godziny 21 do 5 rano.

Zajss dokonywał egzekucji na osobach schwytanych.Syn wójta szedł z pracy po godzinie 21 i został zastrzelony.Ksiądz Lelito jechał do chorego końmi i nie ukłonił się Zajssowi został zatrzymany i wypoliczkowany.
Szefa gestapo nie mogli partyzanci zlikwidować ponieważ gdyby go zastrzelili to za niego 400 Polaków straciło by życie w okolicy a wioska by została spalona.Zajjs ,gdy w danym dniu nikogo nie zastrzelił to brał zastrzyki na uspokojenie.

Młodzież w czasie okupacji od 17 roku życia pracowała w zorganizowanych hufcach pracy pod nadzorem niemieckim.Gospodarze z Mnikowa jadący z warzywami,drzewem narąbanym do pieców kaflowych do Krakowa byli zatrzymywani w miejscowości Przegorzały .
Pod eskortą niemiecką zmuszani do kopania dołów przygotowanych na egzekucję.Na wyżej wymienioną egzekucję dowożono na samochodach ludzi na rozstrzelanie.W pobliżu Liszek,Cholerzyna i Mnikowa.
Znajduje się duży kompleks łąk.W roku 1944 ,podczas sianokosów w maju Niemcy otoczyli wieś Liszki o godzinie 4 nad ranem z soboty na niedzielę.Rozstawiając co 50metrów żołnierzy z karabinami maszynowymi,wyprowadzali ludzi na te łąki zmuszająć ich leżeć twarzą do ziemi i wyczytywali nazwiska ,które mieli umieszczone wcześniej na listach,zaprowadzając ich pod stodołę , obok której mieli wykopany duży duł.Wiązali ręce z tyłu drutem kolczastym,wyciągając ofiary na drabinę na której oprawcy niemieccy bili specjalnymi kijami wyżej wymienione ofiary zabijąc w ten sposób 33 osoby.Zwłoki wrzucano do tego doła i przesypywano wapnem , a później zasypywano ziemią.Spalono 8 domów w Liszkach.Ekschumacja i przeniesienie zwłok na cmentarz odbyło się w roku 1946 z udziałem młodzieży ze szkół okolicznych wiosek ,oraz wojska.W 1944 roku zbliżał się front wojsk sowieckich.Niemcy rozkazali mieszkańcą Mnikowa ,pod ich nadzorem wykonania na odcinku kilku kilometrów umocnień fortyfikacyjnych (budowa transzeji,rowów,okopów,bunkrów).
O godzinie 7 rano młodzież od 12 roku życia oraz starsi obywatele przed szkołą w Mnikowie musieli być na zbiórce.Niemcy zabierali nas na wskazane miejsce.Do wykonania rowów i bunkrów.Codziennie musieliśmy wykonać około 2kilometrów transzeji oraz co 100 metrów bunkier.Rowy kopano na głębokość 1,5metra a miejsca na bunkry na bunkry na głębokość 2,2m.Bunkry miały rozmiar 2,5m2,5m.Wierzch bunkra nakrywano drzewem okrągłym wycinanym w lesie.Po nakryciu drzewem zasypywano ziemią (maskując przed samolotami).W każdym bunkrze był otwór na karabin maszynowy,oraz koc.Za pracę otrzymywaliśmy ćwiartkę chleba i kostkę marmolady.W czasie wykonywania umocnień fortyfikacyjnych w naszym domu mieszkał generał niemiecki z pochodzenia Austryjackiego , który był odpowiedzialny za wykonanie tych umocnień.W roku 1944 były często naloty samolotów aliantów.Pamiętam ,że w jedną niedzielę mieszkańcy Mnikowa szli z kościoła w Morawicy około godziny 12.30 nadleciały samoloty aliantów w kierunku Krakowa i zaczęły bombardować umocnienia artylerii.Z lotniska w Balicach wyleciał myśliwiec niemiecki.W kierunku samolotów alianckich.Z eskadry odłączyły się dwa myśliwce alianckie i zestrzeliły niemiecki samolot.Samolot spadł na skały Kmity koło Zabierzowa .Mieszkający generał u nas obserwując to zjawisko powiedział ,że ich samolot nie miał szans i określił ,że wyżej wymielony pilot poleciał po śmierć z samolotu zebrano 44 kawałki złomu.Gdy zbliżał się front radziecki Niemcy wycofywali wojsko z okolic Krakowa.W szkole w Mnikowie zamieszkała na okres 2 tygodni jedna kompania piechoty ,która w miesiącu styczniu 1945roku opuściła szkołę.Wojska radzieckie pojawiły się w Mnikowie 20 stycznia 1945 roku.Najpierw pojawili się zwiadowcy a następnie przybyły czołgi.W naszym domu zamieszkał lekarz z Mińska ,oraz stomatolog z Kijowa po dwóch tygodniach wyżej wymienieni lekarze pojechali z frontem dalej.Po oswobodzeniu obozu Auschwitz władze lokalne zobowiązane były do zorganizowania więźniów z obozu.Brat mojego ojca z sąsiadem pojechali do Oświęcimia parą koni,wozem w półkoszkach i wywozili więźniów z obozu na miejsce wskazane przez organizatorów.