Stalag 319a

[Kostek]

Czy macie jakieś informacje o stalagu 319a, który znajdował się w Chełmie na ul. Okszowskiej i Rampie Brzeskiej?

[J-23]

Stalag 319
Cholm
Poland
03/44
04/44

Stalag 319
Skierniewice
Poland
05/44
08/44

Stalag 319/Z
Zamosc
Poland
03/44
04/44

tylko tyle na tej stronie (daty: otwarcie/zamknięcie obozu)http://www.pegasus-one.org/pow/Stalag.htm

[piotr22]

Podkleje sie do tego postu i spytam przy okazji czy ktos wie cos o stalagu w miejscowosci Morzyczyn kolo Stargardu Szczecinskiego ?

[Leuthen]

Podaję za Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939-1945. Informator encyklopedyczny", Warszawa 1979, s.128-129

CHEŁM
Obóz dla jeńców szeregowych i podoficerów - Stalag 319.
W niektórych dokumentach wymieniany jako Stalag 319 A (XI 1941 - 21507 jeńców) i Stalag 319 B (XI 1941 - 28277 jeńców). Istniał od VII 1941 do IV 1944. W 1941 przebywali w obozie jedynie jeńcy radzieccy (...). Obóz uzupełniany był nowymi transportami jeńców; 1 VI 1942 było ich w obozie 4227, 1 VI 1943 - 10570. Na przełomie 1942 i 1943 w obozie przebywali przejściowo również jeńcy franc., belg. i bryt. (...) Pod koniec 1943 hitlerowcy osadzili w obozie jeńców włoskich. (...) Obóz chełmski był jednym z największych hitlerowskich miejsc straceń na okupowanych ziemiach polskich. W pobliskim lesie zw. Borek przeprowadzane były masowe egzekucje jeńców radz. i wł. (ogółem ponad 90 tys.)


O stalagu w Morzyczynie w w/w publikacji nie ma żadnej wzmianki.

[Rolchelm]

CHEŁM - Stalag 319 A i B

Stalag 319 - 2 podobozy miejskie w Chełmie 319A i 319B oraz podobozy w okolicznych miejscowościach: Żmudzi(do 6.000 jenców), Włodawie (do 5000 jeńców) i Sawinie (b.d.). Stalag 319 przewidziano i w ewidencji oznaczony był jako obóz przejściowy, w praktyce stał się wręcz obozem koncetracyjnym. Stalag 319 A znajdował się na terenie dzisiajszego osiedla T.Kościuszki/ Bazylany - w miejscu gdzie teraz stoją bloki. Ten podobóz przeznaczony był przede wszystkim dla jenców rosyjskich - nie oficerów. Na dość dużym oddzielonym siatką i drutami kolczastymi terenie, przebywało tysiące jeńców. Brak w stalagu 319A baraków, właściwej higieny, lekarstw i wreszcie pożywienia powodował ogromną śmiertelność (część jeńców mieszkała w ręcznie kopanych ziemiankach, pozostali pod chmurką) , potengowaną przeprowadzanymi od czasu do czasu egzekucjami. Wg relacji strażników obozu, niemal codziennie dokonywano od kilkudziesięciu do kilkuset egzekucji jeńców rosyjskich pochodzenia żydowskiego. Miejscem tych egzekucji był pobliski las Borek - tzw. patelnia (w latach 80-tych postawiono tam pomnik - o ktorym dzisiaj już nikt nie pamięta). W 1942 (ewentualnie 1943) wg zeznań świadków, niemcy zorganizowali ok 300 osobową grupę żydów z chełmskiego getta, którym nakazano ekshumację zwłok zakopanych we Borku. Żydzi, którzy przeżyli chełmskie getto raportowali o około 30.000 zwłok jeńców, które po ekshumowaniu palono. Po 1942 r. niemcy kremowali zwłoki jeńców. Najczęsciej odbywało się to na platformach od samochodów ciężarowych ( w latach 70-tych, podobno znajowały się jeszcze w Borku miejsca, gdzie widać było ślady tłustej mazi - ropy, którą polewano zwłoki do spalenia). W końcowej fazie II wojny światowej, niemcy stosowali także w Borku samochodowe komory gazowe (te informacje występują w większości źródeł opisujących Stalag 319 i las Borek). Na potrzeby obozu, znajdowało się kilka cięzarówek przygotowanych do gazowania spalinami samochodowymi. W okresie okupacji, las Borek i las Kumowa Dolina (otaczające miasto) były miejscami licznych egzekucji. W Borku pochowano także wielu żydów po likwidacji chełsmkiego getta. W 1944 r. rostrzelano i pochowano w lesie ok 100 więźniów chełsmkiego więźnia gestapo.
Co do liczby jeńców i ofuar Stalagu 319 a - zródła podają różnie. W dokumentach występują liczne wzmianki jednak znacznie różnią się one od siebie. Tak np 1944 r. wywiad AK donosił, że w Borku znajdują sie mogiły około 10.000 jeńców, gdy wg innych relacji taka liczba został już przekroczona w 1941 r. (raport starosty chełmskiego z września 1941 r. mówi o ok 125/130 tyś jeńców w obu obozach).

STALAG 319 B - okolice ul. Okszowskiej i Rampa Brzeska.
Stalag przeznaczony przede wsyztskim dla oficerów i podoficerów oraz jeńców różnych narodowości. Przebywali tam jeńcy radzieccy, włoscy (źródła podają ok. 13.000 jeńców włoskich - w tym 3000 oficerów, którzy obozu nie przeżyli), belgijscy, jugosławiańscy, francuscy a także polscy partyzanci (najwięcej chyba z 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty). Stlag 319 B różnił się od 319 A. W obozie tym znajdowały się baraki, wykonane co prawda dośc skromnie lecz dające dach nad głową (lecz powodujących tez liczne pożary). Przede wszystkim z tego obozu zanotowano wiele udanych ucieczek. W końcowym okresie wojny, teren obozu (znajdującego się w pobliżu Dworca PKP) obstawiony był niemiecka artylerią przeciwlotniczą. W 1944 r. radzieckie samoloty bobmardując dworzec i infrastrukture kolejową, przyapdkowo zbombardowały także Stalag 319 B. Zostało zniszczonych wówczas kilka baraków, a wielu jeńców ponisło śmierć.
Przy obecnym skrzyżowaniu ulic Okszowska,Al. Przyjaźni i Rampa Brzeska znajdują się masowe mogiły (zapewne od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy ciał) i pomnik. Cmentarz dzisiaj zapomniany (1 listopada paliła tam się zaledwie jedna lampka) i zaniedbany - wieczorami miejsce drink-spotkań młodziezy z okolic).

Cieżko jest jednoznacznie określić liczbę ofiar chełsmskiego obozu jenieckiego, niemiecka dokumentacja została zniszczona, a po 1943 i w 1944 r. praktycznie takowej nie było.
Uznaje się, że przez chełmski Stalag 319 przeszło ponad 200.000 jeńców z czego blisko połowa (ok. 100.000) najczęściej w skutek chorób lub też egzekucji - straciła życie - dla orientacji, obóz zagałady w pobliskim Sobiborze - ok. 250.000 ofiar).